Witaj franekteleranek.
Poniżej pewna kopia, masz tam fragmenty tej instrukcji.
Pozdrawiam.
PREZES
URZEDU OCHRONY
KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
DELEGATURA UOKIK W KRAKOWIE
31-011 Kraków, Pl. Szczepanski 5, Tel/fax (012) 421-75-79, 421-74-98, E-mail: krakow(malpa)uokik.gov.pl
RKR-61-10/09/DN- 8/09 Kraków, dn. 21 wrzesnia 2009 r.
DECYZJA NR RKR - 15/2009
Stosownie do art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) i § 7 rozporzadzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie okreslenia własciwosci miejscowej
i rzeczowej delegatur Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 134,
poz. 939), w zwiazku z § 7 rozporzadzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r.
w sprawie własciwosci miejscowej i rzeczowej delegatur Urzedu ochrony Konkurencji
i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887)
po przeprowadzeniu, z urzedu, postepowania w sprawie stosowania przez ENION S.A.
z siedziba w Krakowie praktyk naruszajacych zbiorowe interesy konsumentów
- w imieniu Prezesa Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
I.
1. Na podstawie art. 26 ust. 1 w zwiazku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, uznaje sie za naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów
praktyke stosowana przez ENION S.A. z siedziba w Krakowie, polegajaca na obcia?aniu
odbiorców, niebedacych włascicielami układów pomiarowo – rozliczeniowych, kosztami
sprawdzenia prawidłowosci działania tych układów w sytuacji, gdy układów tych nie
poddano badaniom laboratoryjnym, co jest działaniem bezprawnym, tj. sprzecznym z § 43
ust. 3 rozporzadzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych
warunków funkcjonowania systemu elektromagnetycznego (Dz.U. Nr 93, poz. 623 ze zm.)
i nakazuje sie zaniechania jej stosowania.
2. Na podstawie art. 26 ust. 1 w zwiazku z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ww. ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów, uznaje sie za naruszajaca zbiorowe interesy
konsumentów praktyke stosowana przez ENION S.A. z siedziba w Krakowie, polegajaca
na stosowaniu procedury sprawdzenia prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
za pomoca licznika wzorcowego, w ramach której za nieprawidłowo
działajacy uznawany jest wyłacznie ten układ, dla którego licznik wzorcowy wskazał bład
odczytu o wartosci co najmniej dwukrotnie przekraczajacej normatywny limit błedu,
własciwy dla sprawdzanego układu, co wyczerpuje znamiona nieuczciwej praktyki
rynkowej z art. 5 ust. 3 pkt 3 i pkt 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206.).
i nakazuje zaniechania jej stosowania.
II.
Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.) zobowiazuje sie ENION S.A. z siedziba
w Krakowie do opublikowania, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia sie
2
niniejszej decyzji, w dodatkach lokalnych do „Gazety Wyborczej”, wydawanych na terenie
działania ENION S.A. oraz w „Metro” oswiadczen nastepujacej tresci:
1. „ENION S.A. z siedziba w Krakowie oswiadcza, i5 obcia5ajac odbiorców,
niebedacych włascicielami układów pomiarowo-rozliczeniowych, kosztami
sprawdzenia stanu technicznego układów pomiarowo-rozliczeniowych w sytuacji,
gdy układów tych nie poddano badaniom laboratoryjnym, działał bezprawnie tj.
niezgodnie z § 43 ust. 3 Rozporzadzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja
2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
elektromagnetycznego (Dz.U. Nr 93, poz. 623 ze zm.). Działanie to zostało uznane
przez Prezesa Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za praktyke
naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 ustawy
z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz.
331, ze zm.). ENION S.A. z siedziba w Krakowie oswiadcza, i5 opisana wy5ej
praktyka, jako naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów została wyeliminowana
z działania Spółki”.
2. „ENION S.A. z siedziba w Krakowie oswiadcza, i5 stosujac procedure
sprawdzenia prawidłowosci działania układu pomiarowo-rozliczeniowego za
pomoca licznika wzorcowego, w ramach której za nieprawidłowo działajacy
uznawany był wyłacznie ten układ, dla którego licznik wzorcowy wskazał bład
odczytu o wartosci co najmniej dwukrotnie przekraczajacej normatywny limit
błedu, własciwy dla sprawdzanego układu, działał bezprawnie tj niezgodnie z art. 5
ust. 3 pkt 3 i pkt 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206.). Działanie to zostało
uznane przez Prezesa Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za praktyke
naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U.
Nr 50, poz. 331, ze zm.). ENION S.A. z siedziba w Krakowie oswiadcza, i5 opisana
wy5ej praktyka, jako naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów została
wyeliminowana z działania Spółki”.
III.
Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.):
1. z tytułu naruszenia zakazu o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.1 sentencji decyzji
nakłada sie na ENION S.A. z siedziba w Krakowie kare pienie2na w wysokosci:
4 274 508 zł (słownie: cztery miliony dwiescie siedemdziesiat cztery tysiace
piecset osiem złotych)
2. z tytułu naruszenia zakazu o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.2
sentencji decyzji nakłada sie na ENION S.A. z siedziba w Krakowie kare
pienie2na w wysokosci: 4 274 508 zł (słownie: cztery miliony dwiescie
siedemdziesiat cztery tysiace piecset osiem złotych).
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w Krakowie
(dalej „Prezes UOKiK”) przeprowadził postepowanie wyjasniajace majace na celu
wstepne ustalenie, czy działania ENION GRUPA TAURON S.A. z siedziba w Krakowie,
3
przy ul. Zawiłej 65L – Oddział w Krakowie w zakresie sprawdzania prawidłowosci
działania układu pomiarowo-rozliczeniowego, przeprowadzanego na ?adanie odbiorcy
energii elektrycznej, stanowia naruszenie uzasadniajace wszczecie postepowania
w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszajacych zbiorowe interesy konsumentów.
Postepowanie wyjasniajace zostało wszczete na skutek skargi konsumenckiej.
W skardze konsument podniósł, i? na jego wniosek krakowski oddział spółki ENION
GRUPA TAURON S.A. z siedziba w Krakowie, przy ul. Zawiłej 65L (dalej „Zakład
Energetyczny”) przeprowadził pomiar prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego.
Zgodnie z oswiadczeniem skar?acego, ekspertyza wykazała, i? ww.
urzadzenie zawy?a wskazania zu?ycia energii elektrycznej w stosunku do rzeczywistego
zu?ycia. Jednoczesnie Zakład Energetyczny odmówił dokonania korekty nale?nosci za
dostarczona energie elektryczna.
W ramach prowadzonego postepowania wyjasniajacego Zakład Energetyczny
zło?ył wyjasnienia dotyczace stosowanych procedur załatwiania reklamacji prawidłowosci
działania układu pomiarowo-rozliczeniowego oraz przedło?ył zwiazane z powy?szym dane
statystyczne za rok 2008.
Ustalono m.in., i? reklamacje prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
załatwiane sa przez Zakład Energetyczny w oparciu o Instrukcje
postepowania przy wykrywaniu i likwidacji nielegalnego poboru energii elektrycznej (dalej
równie? „Instrukcja”). Instrukcja ta, w postaci jednolitego tekstu, obowiazuje i jest
stosowana przez wszystkie Oddziały ENION GRUPA TAURON S.A.
Dla ka?dego typu licznika energii elektrycznej ustalony jest, przepisami
szczególnymi, konkretny dopuszczalny limit tzw. uchybu (błedu) wskazan. Wartosci
dopuszczalnych błedów układów pomiarowo-rozliczeniowych zainstalowanych
u odbiorców grupy V miesci sie w przedziale od + 2% do + 3,5%.
Zgodnie z pkt 9.4. Instrukcji sprawdzenia prawidłowosci działania licznika
dokonuje sie za pomoca licznika wzorcowego, posiadajacego aktualne swiadectwo
wzorcowania. Sprawdzany licznik, którego bład wykracza poza zakres (klasa dokładnosci
licznika x 2) nale?y przekazac do badania laboratoryjnego. Oznacza to, i? je?eli nawet
licznik wzorcowy potwierdzi, ?e wskazania licznika sprawdzanego sa obarczone błedem,
ale bład ten nie wykracza poza 2-krotnosc limitu okreslonego dla danego licznika, to
licznik ten uznawany jest za sprawnie działajacy i nie podlega dalszej kontroli.
Bezposrednim skutkiem ustalenia przez Zakład Energetyczny minimalnej wartosci
uchybu na poziomie dwukrotnosci limitu normatywnego jest wstepne uznanie wadliwosci
działania licznika jedynie w sytuacji, gdy jego wskazania osiagna badz przekrocza te
wartosc. Dopiero od tego momentu reklamujacy mo?e liczyc na skierowanie licznika do
badania laboratoryjnego.
Powy?sza procedura mo?e miec dodatkowy, niekorzystny dla reklamujacego
licznik, skutek. W sytuacjach, gdy w wyniku badania technicznego stwierdzony zostanie
bład wskazan nie przekraczajacy 2-krotnosci limitu uchybu dla danego licznika,
urzadzenie to traktowane jest jako poprawnie działajace, co skutkuje obcia?eniem odbiorcy
kosztami tego badania.
W toku prowadzonego j.w. postepowania Prezes UOKiK wystapił do Prezesa
Urzedu Regulacji Energetyki – Południowo-Wschodniego Oddziału Terenowego
w Krakowie (dalej Prezes URE) o zajecie stanowiska m.in. w kwestii, czy przedstawiciel
dostawcy energii elektrycznej dokonujacy sprawdzenia poprawnosci działania urzadzenia
pomiarowego tzw. metoda techniczna lub za pomoca licznika wzorcowego mo?e przyjac,
i? urzadzenie to działania poprawnie w sytuacji, gdy wyniki kontroli potwierdzaja bład
4
odczytu licznika oraz czy w ramach wy?ej wskazanej kontroli mo?na przyjac, i? - pomimo
błedów wskazan - licznik działa poprawnie o ile bład wskazan nie przekracza dwukrotnie
wielkosci błedu wynikajacego z klasy danego urzadzenia.
Odpowiadajac na powy?sze, pismem z dnia z dnia 30 grudnia 2008 r., znak: OKR-
076-24(2)2008/RW/WK/MM (karty nr 5-7 w aktach sprawy), Prezes URE stwierdził
m.in., i? :”Licznik energii elektrycznej działa poprawnie tylko wtedy, jesli uchyb wskazan
licznika miesci sie w granicach okreslonych przepisami (tzn. w klasie dokładnosci
urzadzenia pomiarowego)”. Podkreslił równie?, i? „ka5de zawy5anie wskazan, mogace
niesc konsekwencje prawne powinno stanowic podstawe do przeprowadzenia kontroli
metrologicznej urzadzenia pomiarowego (licznika energii) przez organy okreslone ustawa
z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (Dz.U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441 z pózn. zm.)
oraz rozporzadzeniem Ministra Gospodarki z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie kontroli
metrologicznej przyrzadów pomiarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 29). Prezes URE stwierdził
ponadto, i? „dokonywane przez przedstawicieli dostawcy energii elektrycznej badanie
licznika metoda techniczna jest badaniem orientacyjnym i nie jest równoznaczne
z badaniem prowadzonym przez organy kontroli metrologicznej. W niektórych
przypadkach badanie takie mo5e byc zgodne z badaniem przeprowadzonym przez te
organy, niemniej jednak nie powinno niesc za soba konsekwencji prawnych”.
W toku postepowania wyjasniajacego nastapiły zmiany w strukturze Grupy
Kapitałowej ENION, w wyniku których m.in. spółka ENION GRUPA TAURON
przeniosła czesc majatku w postaci udziałów w spółkach zajmujacych sie obrotem
i wytwarzaniem energii elektrycznej do nowopowstałej spółki ENION Zarzadzanie
Aktywami Sp. z o.o. Od dnia 02 stycznia 2009 r., na skutek zmiany Statutu Spółki
w zakresie jej firmy, spółka działa pod nazwa ENION S.A, zajmujac sie m.in. dystrybucja
energii elektrycznej, jak dotychczas, na terenie województwa małopolskiego oraz czesci
województw: slaskiego, podkarpackiego, swietokrzyskiego, opolskiego i łódzkiego.
Uwzgledniajac powy?sze ustalenia, postanowieniem nr RKR-94/2009 z dnia
16 czerwca 2009 r. Prezes UOKiK wszczał postepowanie w sprawie stosowania przez
ENION S.A. z siedziba w Krakowie, praktyk naruszajacych zbiorowe interesy
konsumentów, polegajacych na:
1. obcia?aniu odbiorców, niebedacych włascicielami układów pomiarowo –
rozliczeniowych, kosztami sprawdzenia prawidłowosci działania tych układów
w sytuacji, gdy układów tych nie poddano badaniom laboratoryjnym, co mo?e byc
działaniem sprzecznym z § 43 ust. 3 rozporzadzenia Ministra Gospodarki z dnia 4
maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
elektromagnetycznego (Dz.U. Nr 93, poz. 623 ze zm.);
2. stosowaniu procedury sprawdzenia prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
za pomoca licznika wzorcowego, w ramach której za
nieprawidłowo działajacy uznawany jest wyłacznie ten układ, dla którego licznik
wzorcowy wskazał bład odczytu o wartosci co najmniej dwukrotnie
przekraczajacej normatywny limit błedu, własciwy dla sprawdzanego układu, co
mo?e byc uznane za zakazana nieuczciwa praktyke rynkowa, o której mowa w art.
5 ust. 3 pkt 3 i pkt 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206).
Postanowieniem Nr RKR-96/2009 z dnia 16 czerwca 2009 r. oraz postanowieniem
nr RKR-101/2009 z dnia 8 lipca 2009 r. zaliczono w poczet przedmiotowego postepowania
administracyjnego dowody uzyskane w uprzednio przeprowadzonym postepowaniu
5
wyjasniajacym (karty nr 4-150 oraz nr 161-165 w aktach sprawy) oraz dowody uzyskane
przez Prezesa UOKiK w odrebnym postepowaniu antymonopolowym w postaci
sprawozdania finansowego ENION S.A. za rok 2008 oraz zeznania o wysokosci
osiagnietego dochodu (CIT-8) za 2008 r. (karty nr 166-171).
Ustosunkowujac sie do przedstawionych zarzutów pismem z dnia 2 lipca 2009 r.
(karty nr 155-159) Spółka ENION nie uznała stanowiska Prezesa UOKiK.
Odnosnie zarzutu obcia?ania odbiorców kosztami sprawdzenia prawidłowosci
działania układów pomiarowo-rozliczeniowych, w sytuacji, gdy układów tych nie poddano
badaniom laboratoryjnym Spółka ENION wskazała, i? przeciwko stanowisku Prezesa
UOKiK przemawia wykładnia literalna i historyczna stosownych przepisów.
Zgodnie z § 43 ust. 3 § 43 ust. 3 rozporzadzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja
2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
elektromagnetycznego (Dz.U. Nr 93, poz. 623 ze zm. ) – dalej „rozporzadzenie systemowe”
- podmiot nie bedacy włascicielem układu pomiarowo-rozliczeniowego pokrywa koszty
sprawdzenia prawidłowosci działania tego układu oraz badania laboratoryjnego tylko
w przypadku, gdy nie stwierdzono nieprawidłowosci w działaniu elementów układu
pomiarowo-rozliczeniowego. Spółka ENION podkresliła, i? u?ycie w przytoczonym
przepisie koniunkcji („oraz”) wskazuje wyłacznie na to, ?e odbiorca mo?e byc obcia?ony
kosztami zarówno sprawdzenia prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
przeprowadzonego przez przedsiebiorstwo zajmujace sie przesyłaniem
lub dystrybucja energii elektrycznej, jak równie? kosztami badania laboratoryjnego (o ile
miało ono miejsce). Według Spółki ENION w ?adnym razie u?ycie koniunkcji w tym
przepisie nie mo?e prowadzic do wniosku, ze tylko przeprowadzenie dwóch niezale?nych
sprawdzen (tj. we własnym zakresie przez przedsiebiorstwo energetyczne oraz
laboratoryjne) jest warunkiem koniecznym powstania po stronie odbiorcy obowiazku
pokrycie wspomnianych wy?ej kosztów. Gdyby tak miało byc, zdaniem Spółki ENION,
prawodawca wskazałby w cytowanym wy?ej przepisie, ?e koszty te ponosi odbiorca, o ile
nie stwierdzono nieprawidłowosci w działaniu elementów układu pomiaroworozliczeniowego
w nastepstwie badania laboratoryjnego. Tymczasem, jako warunek
uzasadniajacy nało?enie na odbiorce obowiazku pokrycia kosztów sprawdzenia
prawidłowosci działania ww. układu oraz kosztów badania laboratoryjnego prawodawca
uznał wyłacznie brak stwierdzenia nieprawidłowosci w działaniu elementów układu
pomiarowo-rozliczeniowego. W ocenie Spółki ENION, sformułowanie to, w ramach tego
samego paragrafu, odnoszone jest zarówno do wyniku badania przeprowadzonego przez
przedsiebiorstwo energetyczne (por. § 43 ust. 1 rozporzadzenia systemowego) jak
i badania laboratoryjnego (§ 43 ust. 2 ww. rozporzadzenia).
W tym miejscu Spółka ENION podkresliła, i? analogiczne unormowanie
w poprzednio obowiazujacym rozporzadzeniu (tzw. rozporzadzeniu przyłaczeniowym
z dnia 20 grudnia 2004 r. /Dz.U. z 2005 r. Nr 2, poz. 6/) wprost przewidywało mo?liwosc
obcia?enia odbiorce kosztami sprawdzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego tylko
w przypadku, gdy brak nieprawidłowosci w działaniu tego układu został potwierdzony
w wyniku badania laboratoryjnego („odbiorca, niebedacy włascicielem układu
pomiarowo-rozliczeniowego, pokrywa koszty sprawdzenia prawidłowosci działania tego
układu oraz badania laboratoryjnego tylko w przypadku, gdy w wyniku badania
laboratoryjnego nie stwierdzono nieprawidłowosci w działaniu elementów układu
pomiarowo-rozliczeniowego” - § 37 ust. 3 rozporzadzenia systemowego, przyp. UOKiK).
Ponadto Spółka ENION podniosła, i? mo?liwosc obcia?enia odbiorców kosztami
sprawdzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego jest równie? zgodna z zapisami
wszystkich dotychczasowych, a zatwierdzonych dla Spółki przez Prezesa Urzedu
6
Regulacji Energetyki, Taryf. Na powy?sze Spółka ENION przywołała pkt 8 aktualnie
obowiazujacej Taryfy, zgodnie z którym w ocenie Spółki, odbiorca mo?e byc obcia?ony za
samo sprawdzenie układu pomiarowo-rozliczeniowego, jak równie? za samo badanie
laboratoryjne licznika lub elementu układu pomiarowo-rozliczeniowego.
W odniesieniu do drugiego zarzutu Spółka poinformowała, i? przyjecie w Instrukcji
postepowania przy wykrywaniu i likwidacji nielegalnego poboru energii elektrycznej
w ENION S.A. dopuszczalnego zakresu błedu tj. ró?nicy wskazan pomiedzy licznikiem
badanym a wzorcowym na poziomie dwukrotnosci klasy licznika wynika z doswiadczenia
(praktyki in?ynierskiej). Spółka ENION podkresliła, i? takie okreslenie marginesu błedu
wynika z faktu, i? bład dopuszczalny podany w przepisach prawa wyznaczany jest dla
warunków odniesienia. Dotrzymanie tych warunków (odpowiedni poziom i stałosc
temperatury, okreslona wartosc napiecia i czestotliwosci itd.) w miejscu zainstalowania
licznika jest praktycznie niemo?liwe. Ponadto, warunki graniczne dotyczace jakosci
energii elektrycznej, okreslone dla metodyki badania błedu liczników, sa bardziej
rygorystyczne ni? wynika to z wymagan dotyczacych jakosci energii elektrycznej
okreslonych w rozporzadzeniu systemowym, a zatem – jak podkresliła Spółka ENION –
dotrzymanie warunków granicznych w trakcie sprawdzania układów pomiaroworozliczeniowych
podczas normalnego funkcjonowania sieci.
Jednoczesnie Spółka ENION podniosła, i? podstawowym celem procedury
sprawdzania liczników w ww. Instrukcji jest wykrycie głównie tych przypadków błednych
wskazan liczników, które mogły powstac w wyniku celowego ingerowania w ustrój
pomiarowy licznika, tj. wskutek czynnosci wyczerpujacych znamiona nielegalnego poboru
energii elektrycznej np. w wyniku stosowania magnesów neodymowych. Jak podkresliła
Spółka ENION, głównym celem zapisów pkt 9.4, 9.6c oraz 9.7f Instrukcji jest okreslenie
kryteriów kwalifikowania stwierdzonych błedów wskazan liczników jako przypadków
podejrzenia nielegalnego pobierania energii.
Ponadto, Spółka ENION poinformowała, i? okreslony w Instrukcji dopuszczalny
zakres błedu dotyczy jedynie przypadków bezposredniego badania liczników
zainstalowanych na sieci, natomiast w przypadku badan laboratoryjnych o stwierdzeniu
poprawnosci działania licznika decyduje bład dopuszczalny okreslony w przepisach prawa.
Badania laboratoryjne wykonywane sa przez jednostki, które na podstawie przepisów
prawa orzekaja o poprawnosci działania licznika. Wynik ka?dego, wykonywanego na
?adanie odbiorcy, badania laboratoryjnego jest przedstawiany odbiorcy niezale?nie od
wielkosci błedu, a uznanie licznika za poprawnie działajacy ma miejsce jedynie
w przypadku, gdy uchyb wskazan tego licznika miesci sie w granicach okreslonych
przepisami prawa. W tym miejscu Spółka ENION podkresliła, i? zgodnie zapisem
pkt. 9.10 Instrukcji odbiorce obcia?a sie kosztami badania laboratoryjnego wykonywanego
na wniosek odbiorcy w przypadku, gdy bład wskazan licznika nie przekracza błedu
dopuszczalnego okreslonego w przepisach prawa, a nie na podstawie dopuszczalnego
zakresu błedu, który słu?y do kwalifikowania przypadku jako podejrzenie nielegalnego
pobierania energii elektrycznej. Jednoczesnie Spółka ENION stwierdziła, i? nie sa jej
znane przypadki obcia?enia odbiorcy kosztami sprawdzenia licznika w przypadku, gdy
licznik miał bład wiekszy ni? bład dopuszczalny, okreslony przepisami prawa.
Pismem z dnia 4.09.2009 r. (karta nr 221) Prezes UOKiK powiadomił strone
postepowania o zamknieciu postepowania dowodowego i mo?liwoscia zapoznania sie
z materiałem dowodowym zebranym w toku przedmiotowego postepowania.
W dniu 14 wrzesnia 2009 r. pełnomocnik Spółki Enion zapoznał sie z materiałem
dowodowym zebranym w aktach sprawy.
7
Prezes UOKiK ustalił, co nastepuje:
Spółka ENION S.A. z siedziba w Krakowie prowadzi działalnosc gospodarcza na
podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sadowego pod nr 0000012216. Przedmiotem jej
działalnosci jest m.in. wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucja energii elektrycznej. Obszar
działania Spółki obejmuje województwo małopolskie oraz czesci województw: slaskiego,
podkarpackiego, swietokrzyskiego, opolskiego i łódzkiego. W strukturze Spółki ENION
znajduja sie piec Oddziałów, których siedziby mieszcza sie w Bedzinie, Bielsku-Białej,
Czestochowie, Krakowie oraz Tarnowie.
Zasady i warunki działalnosci przedsiebiorstw energetycznych (a zatem i Spółki
ENION) okresla ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz. U.
z 2006 r. Nr 89, poz 625 ze zm.). Na jej podstawie wydano szereg aktów wykonawczych,
które szczegółowo reguluja prawa i obowiazki zarówno przedsiebiorstw energetycznych
jak i odbiorców energii elektrycznej, ciepła oraz paliw gazowych.
I tak, § 36 ust. 1 pkt 3 rozporzadzenia systemowego nakłada na podmioty, których
urzadzenia lub instalacje sa przyłaczone do sieci przesyłowej elektroenergetycznej
obowiazek niezwłocznego informowania przedsiebiorstwa energetycznego m.in.
o zauwa?onych wadach lub usterkach w pracy sieci i w układach pomiaroworozliczeniowych.
Przepisy rozporzadzenia systemowego przewiduja ponadto, i? odbiorcy moga
wystapic do przedsiebiorstwa energetycznego z ?adaniem sprawdzenia prawidłowosci
działania układu pomiarowo-rozliczeniowego. W mysl § 43 ust. 1 rozporzadzenia
systemowego przedsiebiorstwo energetyczne winno dokonac tego sprawdzenia w ciagu 14
dni od dnia zgłoszenia ?adania. Z kolei – zgodnie z § 43 ust. 2 rozporzadzenia – odbiorca
(lub operator systemu dystrybucyjnego) ma prawo ?adac laboratoryjnego sprawdzenia
prawidłowosci działania układu pomiarowo-rozliczeniowego; badanie laboratoryjne
przeprowadza sie w ciagu 14 dni od dnia zgłoszenia ?adania.
Kwestie rozliczen z tytułu wy?ej wskazanych działan reguluje § 43 ust. 3
rozporzadzenia systemowego. W mysl tego, przepisu podmiot niebedacy włascicielem
układu pomiarowo-rozliczeniowego pokrywa koszty sprawdzenia prawidłowosci działania
tego układu oraz badania laboratoryjnego, tylko w przypadku, gdy nie stwierdzono
nieprawidłowosci w działaniu elementów układu pomiarowo-rozliczeniowego.
Włascicielem układów pomiarowo-rozliczeniowych, słu?acych do pomiaru energii
elektrycznej zu?ywanej przez odbiorców przyłaczonych do sieci niskiego napiecia1 jest
Spółka ENION.
U odbiorców przyłaczonych do sieci dystrybucyjnej Spółki, zakwalifikowanych do
V grupy przyłaczeniowej2, zainstalowane sa liczniki energii elektrycznej, które winne
spełniac wymagania okreslone w aktach wykonawczych:
1 napiecie nie wy?sze ni? 1kV
do sieci o takim napieciu przyłaczane sa podmioty zakwalifikowane do IV-VI grup przyłaczeniowych (§ 3
ust. 1 rozporzadzenia systemowego)
2 zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 5 rozporzadzenia systemowego do grypy V zalicza sie podmioty, których
urzadzenia, instalacje i sieci sa przyłaczane bezposrednio do sieci o napieciu znamionowym nie wy?szym ni?
1 kV oraz mocy przyłaczeniowej nie wiekszej ni? 40 kW i pradzie znamionowym zabezpieczenia
przelicznikowego w torze pradowym nie wiekszym ni? 63 A.
8
Zarzadzeniach Nr 3,4 i Prezesa Głównego Urzedu Miar z dnia 6 lutego 1995 r. (Dz.
Urzedowy Miar i Probiernictwa nr 2 z 7 lutego 1995 r.) do ustawy z dnia 3 kwietnia
1993 r. Prawo o miarach (Dz.U. Nr 55,poz. 248), Rozporzadzeniach do ustawy z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (Dz.U. z 2004
r. Nr 243, poz. 2441 ze zm.), Rozporzadzeniu Ministra Gospodarki z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie
zasadniczych wymagan dla przyrzadów pomiarowych (Dz.U. Nr 3, poz. 27), Rozporzadzeniu Ministra Gospodarki z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie wymagan,
którym powinny odpowiadac liczniki energii elektrycznej czynnej pradu
przemiennego (Dz.U. Nr 8, poz. 63).
Wy?ej wskazane akty prawne okreslaja równie? wartosci dopuszczalnych błedów
układów pomiarowo-rozliczeniowych zainstalowanych u odbiorców, zgodnie z którymi
wartosc tych błedów dla liczników zainstalowanych u odbiorców grupy V miesci sie
w przedziale od + 2% do + 3,5% i wynosi odpowiednio:
± 3 % dla niektórych liczników energii elektrycznej wprowadzonych do obrotu w
okresie obowiazywania Zarzadzenia nr 138 Prezesa Głównego Urzedu Miar z dnia
30 lipca 1996 r. (Dziennik Urzedowy Miar i Probiernictwa Nr 23/96, poz. 146); ± 3,5 % wprowadzonych do obrotu w wyniku oceny zgodnosci oraz liczników
energii elektrycznej wprowadzonych do obrotu w swietle przepisów ww.
rozporzadzenia Ministra Gospodarki z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie
zasadniczych wymagan dla przyrzadów pomiarowych;
± 2,5% dla liczników indukcyjnych energii elektrycznej wprowadzonych do obrotu
w swietle przepisów ww. rozporzadzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 stycznia
2008 r. w sprawie wymagan, którym powinny odpowiadac liczniki energii
elektrycznej czynnej pradu przemiennego;
± 2% dla pozostałych liczników energii elektrycznej.
W toku postepowania Spółka ENION przedło?yła liste podstawowych modeli
liczników energii elektrycznej3, zainstalowanych w sieci dystrybucyjnej u odbiorców
zakwalifikowanych do V grupy przyłaczeniowej (karta nr 165). Przedło?one zestawienie
uwzglednia równie?, okreslona przez producenta tzw. klase urzadzenia odpowiadajaca
dopuszczalnemu błedowi wskazan wyra?onemu procentowo.
Na 48 modeli liczników zdecydowana wiekszosc, bo 34 typy urzadzen miało
ustalony dopuszczalny bład (uchyb) na poziomie 2%, natomiast dla 5 modeli dopuszczalny
bład wynosi 1 %. Ponadto, dla 6 typów urzadzen dopuszczalny uchyb wskazan okreslono
na poziomie 2 % lub 3%, natomiast dla pozostałych trzech modeli – na poziomie 1 %
lub 2 %.
Jak wy?ej wskazano, reklamacje prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
załatwiane sa przez Spółke ENION w oparciu o Instrukcje postepowania
przy wykrywaniu i likwidacji nielegalnego poboru energii elektrycznej w ENION S.A.
(karty nr 140-149). Instrukcja ta, w postaci jednolitego tekstu, obowiazuje i jest stosowana
przez wszystkie Oddziały Spółki. Czynnosci zwiazane ze sprawdzeniem poprawnosci
działania układu pomiarowo-rozliczeniowego wykonywane sa w ramach prowadzenia
kontroli, o której mowa w art. 6 ust. Prawa energetycznego. Przepis ten stanowi, ?e
3 zgodnie z trescia § 2 pkt 22 rozporzadzenia systemowego liczniki zaliczane sa do urzadzen mogacych
stanowic układ pomiarowo-rozliczeniowy
9
upowa?nieni przedstawiciele przedsiebiorstwa energetycznego, zajmujacego sie
przesyłaniem lub dystrybucja energii, wykonuja kontrole układów pomiarowych,
dotrzymania zawartych umów i prawidłowosci rozliczen. Wy?ej wskazanym
przedstawicielom przysługuje prawo m.in. do zbierania i zabezpieczania dowodów
naruszania przez odbiorce warunków u?ywania układów pomiarowo-rozliczeniowych oraz
warunków umowy zawartej z przedsiebiorstwem energetycznym. Przedsiebiorstwo
energetyczne mo?e wstrzymac dostarczanie energii elektrycznej, je?eli w wyniku
przeprowadzonej kontroli stwierdzone zostanie, ?e nastapił nielegalny pobór energii
elektrycznej, przy czym jest równie? zobowiazane do bezzwłocznego wznowienia
dostarczania energii elektrycznej je?eli ustana przyczyny uzasadniajace wstrzymanie
dostaw energii.
Wspomniana wy?ej, stosowana w Spółce ENION Instrukcja zawiera m.in.
szczegółowy opis postepowania w przypadku zgłoszenia przez odbiorce (lub przez
przedstawicieli ENION) nadmiernego zu?ycia energii elektrycznej. I tak, zgodnie
z pkt 9.1. Instrukcji, po zgłoszeniu przez odbiorce reklamacji dotyczacej uszkodzenia
urzadzenia pomiarowego, własciwa jednostka organizacyjna Spółki zobligowana jest do
niezwłocznego, lecz nie pózniej ni? w ciagu 7 dni od dnia zgłoszenia, przeprowadzic
kontrole układu pomiarowo-rozliczeniowego. W trakcie kontroli mierzony jest bład
wskazan układu pomiarowo-rozliczeniowego przy pomocy licznika wzorcowego,
posiadajacego aktualne swiadectwo wzorcowania. Dalszy sposób postepowania
uzale?niony jest od wyników pomiarów, stad mo?liwe sa nastepujace warianty:
1. Licznik wzorcowy wykazał, i? odczyt wskazan sprawdzanego urzadzenia jest
prawidłowy.
W takim przypadku odbiorca obcia?any jest kosztami przeprowadzonej kontroli
(sprawdzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego).
Odbiorca mo?e za?adac laboratoryjnego sprawdzenia prawidłowosci działania układu
pkt 9.9. Instrukcji, karta nr 125), przy czym:
1.1. w przypadku potwierdzenia prawidłowosci działania układu odbiorca obcia?any
jest dodatkowo kosztami badania laboratoryjnego;
1.2. w przypadku stwierdzenia nieprawidłowego działania układu, odbiorcy zwracane
sa koszty jego sprawdzenia i dokonywana jest korekta rozliczen.
2. Licznik wzorcowy wykazał, i? odczyt wskazan sprawdzanego urzadzenia obarczony
jest błedem – w takim przypadku dalsze postepowanie zale?ne jest od wielkosci błedu:
2.1. je?eli bład odczytu nie przekracza 2-krotnosci wielkosci błedu dopuszczalnego dla
danej klasy urzadzenia – urzadzenie uznawane jest za sprawnie działajace
i w konsekwencji nie jest przekazywane do badania laboratoryjnego;
procedura postepowania w takim przypadku jest analogiczna do opisanej w pkt 1;
2.2. je?eli bład odczytu przekracza 2-krotnosc wielkosci błedu dopuszczalnego dla
danej klasy urzadzenia – urzadzenie przekazywane jest do badania laboratoryjnego
(pkt 9.4. Instrukcji, karta nr 122);
2.3. je?eli bład nie przekracza 20 % - dokonywana jest korekta rozliczen;
2.4. je?eli bład przekracza 20 % - dokonywana jest korekta rozliczen, a przypadek
kwalifikowany jest jako nielegalny pobór energii.
10
Dodatkowo odbiorca mo?e zlecic ekspertyze układu pomiarowo-rozliczeniowego
w terminie 30 dni od dnia otrzymania wyniku badania laboratoryjnego, przy czym -
zgodnie z § 43 ust. 5 rozporzadzenia systemowego – obowiazek pokrycia kosztów tej
ekspertyzy spoczywa na odbiorcy.
Badania laboratoryjne poprawnosci działania układu pomiarowo-rozliczeniowego
przeprowadzane sa - w przypadku Oddziałów Spółki ENION w Bielsku-Białej
i w Bedzinie – we własnych „licznikowniach”, posiadajacych zatwierdzone przez Urzad
Miar punkty legalizacyjne. W pozostałych Oddziałach tj. w Czestochowie, Krakowie oraz
w Tarnowie badania zlecane sa podmiotom zewnetrznym.
Stawki i sposób obliczania opłat pobieranych za usługi lub czynnosci wykonywane
na dodatkowe zlecenie przyłaczonego podmiotu, stosownie do § 22 ust. 1 rozporzadzenia
Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. (Dz.U. Nr 128, poz. 895 ze zm.),
przedsiebiorstwo energetyczne mo?e ustalic w taryfie.
Zatwierdzona przez Prezesa Urzedu Regulacji Energetyki Taryfa ENION S.A.
okresla zasady stosowania opłat za usługi wykonywane na dodatkowe zlecenie odbiorcy
w rozdziale 8. Zgodnie z aktualnie obowiazujaca Taryfa wysokosc podstawowych opłat
pobieranych w zwiazku z reklamacja odbiorcy wynosi odpowiednio: sprawdzenie prawidłowosci działania układu pomiarowo-rozliczeniowego:
- bezposredniego - 71,74 zł.
- półposredniego - 107,61 zł.
- posredniego - 152,46 zł.
laboratoryjne sprawdzenie prawidłowosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
(licznika lub urzadzenia sterujacego):
- w przypadku, gdy badanie przeprowadza przedsiebiorstwo - 102,23 zł
i dodatkowo 44,84 zł za demonta? i monta? licznika badz urzadzenia
sterujacego
- kwote wynikajaca z faktury wystawionej przez zewnetrzna jednostke
przeprowadzajaca badanie i dodatkowo 44,84 zł.
Dane statystyczne dotyczace kontroli poprawnosci działania układów pomiaroworozliczeniowych
za rok 2008 oraz za okres od 01.01.2009 r. do 31.05.2009 r.
przeprowadzonych przez ENION S.A. przedstawia tabela nr 1.
Tabela nr 1.
L.p.
Zdarzenie/opłata
Jedn.
2008 r.
01.01. – 31.05.2009
r.
1. reklamacje poprawnosci
działania UPR*
ogółem
szt.
16 446
5 320
w tym:
1.1.
zgłoszonych przez
konsumentów
szt.
14 782
4 509
1.2.
zgłoszonych przez inne
podmioty (przedsiebiorców,
organizacje itd.)
szt.
1 664
811
11
2.
przeprowadzone kontrole
UPR
ogółem
szt.
17 035
6 785
w tym:
2.1.
zakonczonych
stwierdzeniem wadliwosci
działania UPR (UPR nie
zostały przekazane do badan
laboratoryjnych)
szt.
5 371
2 547
2.2.
zakonczonych
stwierdzeniem poprawnosci
działania UPR
szt.
9 694
3 056
2.2.1.
ilosc pobranych opłat za
przeprowadzenie kontroli
UPR w sytuacji sprawnie
działajacych UPR
szt.
300
258
2.2.2.
wartosc opłat z pkt. 2.2.1.
netto/brutto
zł.
23 162,78/
28 258,64
18 708,32/
22 824,03
*- UPR – układ pomiarowo-rozliczeniowy
Dane statystyczne dotyczace badan laboratoryjnych układów pomiaroworozliczeniowych
za rok 2008 oraz za okres od 01.01.2009 r. do 31.05.2009 r.
przeprowadzonych przez ENION S.A. przedstawia tabela nr 2.
Tabela nr 2.
L.p.
Zdarzenie/opłata
Jedn.
2008 r.
01.01. – 31.05.2009
r.
1. badania laboratoryjne UPR
ogółem
szt.
1 424
722
w tym:
1.1.
przeprowadzone na ?adanie
klientów
szt.
279
184
2.
stwierdzone nieprawidłowosci
działania UPR ogółem
szt.
888
439
3.
ilosc pobranych opłat za
badania laboratoryjne
szt.
178
142
3.1
wartosc opłat z pkt 3
netto/brutto
zł.
23 478,87/
28 643,90
19 737,55/
24 079,35
12
Majac powy2sze na uwadze, Prezes UOKiK zwa2ył, co nastepuje:
Interes publiczny.
Art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ogranicza zastosowanie
jej przepisów wyłacznie do podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów
przedsiebiorców i konsumentów. Warunkiem koniecznym do uruchomienia procedur
i zastosowania instrumentów okreslonych w ustawie jest zatem, aby działania
przedsiebiorców – którym zarzucono naruszenie jej przepisów – stanowiły potencjalne
zagro?enie interesu publicznego, nie zas jednostki lub grupy. Takie stanowisko
konsekwentnie prezentuje Sad Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dawniej Sad
Antymonopolowy). W wyroku z dnia 27.06.2001 r. (sygn. akt XVII Ama 92/00) Sad
stwierdził, ?e „Interes publiczny w postepowaniu administracyjnym nie jest pojeciem
jednolitym i stałym. W ka5dej sprawie winien on byc ustalony i konkretyzowany co do
swych wymagan. Organ administracji – Prezes Urzedu winien byc w toku postepowania
i przy wydawaniu decyzji rzecznikiem tego interesu, albowiem wynika to z jego zadan
w strukturze administracji publicznej – art. 7 k.p.a. Publiczny znaczy dotyczacy ogółu,
dotykajacy ogółu a nie jednostki, czy te5 okreslonej grupy. A zatem podstawa do
zastosowania przez Prezesa Urzedu przepisów ustawy antymonopolowej winno byc
uprzednie stwierdzenie, 5e został naruszony interes publicznoprawny, a nie interes prawny
jednostki czy te5 grupy”.
Podobnie na temat interesu publicznego Sad Ochrony Konkurencji i Konsumentów
wypowiedział w wielu innych wyrokach, np. z dnia 30.05.2001 r. (sygn. akt XVII Ama
80/00), z dnia 4.07.2001 r. (sygn. akt XVII Ama 108/00), z dnia 6.06.2001 r. (sygn. akt
XVII Ama 78/00).
Powy?sze stanowisko znalazło równie? potwierdzenie w orzecznictwie Sadu
Najwy?szego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 29.05.2001 r. (sygn. akt I CKN
1217/98) stwierdził, ?e „ustawa antymonopolowa ma charakter publicznoprawny.
Ingeruje, gdy w wyniku pewnych ogólnych zjawisk zagro5ona jest sama instytucja
konkurencji”. W uzasadnieniu do wyroku z dnia 26.02.2004 r. (sygn. akt III SK 2/04) Sad
Najwy?szy dodał, i? naruszenie indywidualnego interesu, nie wyklucza dopuszczalnosci
równoczesnego uznania, ?e dochodzi do naruszenia publicznego zbiorowego interesu,
je?eli indywidualne pogwałcenie przepisów ustawy mogłoby w jakikolwiek sposób
prowadzic do ustanowienia lub utrwalenia monopolistycznych praktyk rynkowych, które
wywołuja skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa zatem, w odniesieniu do przedsiebiorców chroni konkurencje,
a w odniesieniu do konsumentów ich interesy jako zjawiska o charakterze
instytucjonalnym. Wymienione w art. 1 cele ustawy zostały okreslone jako równorzedne
co sprawia, ?e praktyki ograniczajace konkurencje obejmuja nie tylko te, które godza
w konkurencje, ale równie? te, które – podejmowane przez przedsiebiorców posiadajacych
pozycje dominujaca – nie godzac wprost w konkurencje, naruszaja interesy innych
uczestników rynku. Praktyki ograniczajace konkurencje mo?na zatem podzielic na
praktyki antykonkurencyjne, wywierajace bezposredni wpływ na stan lub rozwój
konkurencji i interesy konkurencyjne innych przedsiebiorców, oraz praktyki
eksploatacyjne, których efektem lub celem jest naruszenie przede wszystkim innych ni?
konkurencyjne interesów innych uczestników rynku.
Spółka ENION, która działa w warunkach monopolu naturalnego posiada siłe
rynkowa pozwalajaca jej na dyktowanie warunków innym uczestnikom rynku. Dla
stwierdzenia wystepowania przesłanki naruszenia interesu publicznego jest wystarczajaca,
a zarazem niezbedna, dowolna mo?liwosc nadu?ycia siły rynkowej w relacjach ze
słabszymi uczestnikami rynku.
13
W okolicznosciach faktycznych niniejszej sprawy Spółka ENION przyjeła
okreslona procedure rozpatrywania reklamacji prawidłowosci funkcjonowania układów
pomiarowo rozliczeniowych. Działania Spółki nie były ograniczone do okreslonych
odbiorców lub ich grupy. Dotyczyły wszystkich odbiorców energii elektrycznej, którzy
przyłaczeni do sieci rozliczani sa na podstawie wskazan urzadzen pomiarowych Nale?y
zatem uznac, i? ze wzgledu na mo?liwosc naruszenia interesu publicznego uzasadnionym
było wszczecie i prowadzenie postepowania w przedmiotowej sprawie.
Punktem wyjscia do rozstrzygniecia w niniejszej sprawie jest ustalenie, czy
działania Spółki ENION nosza znamiona praktyk naruszajacych zbiorowe interesy
konsumentów.
Art. 24 ust. 2 zd. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, ?e przez
praktyke naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów rozumie sie godzace w nie
bezprawne działanie przedsiebiorcy. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów w art.
24 ust. 1 zakazuje stosowania takich praktyk. Naruszenie tego przepisu nastepuje
wówczas, gdy spełnione sa łacznie nastepujace kryteria:
- działania przedsiebiorcy nosza znamiona bezprawnosci,
- działania te naruszaja zbiorowe interesy konsumentów.
Przesłanka bezprawnosci
Odnoszac sie do pierwszej z przesłanek art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów tj. bezprawnosci działan przedsiebiorcy, stwierdzic nale?y, i?
bezprawnosc rozumie sie jako sprzecznosc zachowania danego podmiotu z przepisami
prawa oraz zasadami współ?ycia społecznego. Chodzi tu mianowicie o sprzecznosc
z szeroko rozumianym porzadkiem prawnym, jako całoscia. Bezprawnosc jest czynnikiem
o charakterze obiektywnym, tzn. niezale?nym od wystapienia szkody, czy zaistnienia
zamiaru po stronie podmiotu dopuszczajacego sie działan bezprawnych. Podkreslenia
wymaga okolicznosc, ?e przepisy ww. ustawy nie definiuja pojecia bezprawnosci działan
przedsiebiorcy, na co zwrócił uwage SOKiK w wyroku z dnia 23.06.2006r. (sygn. akt
XVIII Ama 32/05), stwierdzajac, i? art. 23a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów z 15 grudnia 2000r. – którego odpowiednikiem w ustawie o ochronie
konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007r. jest art. 24 ust. 2 – nie ma
samodzielnego znaczenia prawnego, lecz powinien byc interpretowany oraz stosowany
w okreslonym kontekscie normatywnym. W zwiazku z tym, w celu konkretyzacji
przesłanki bezprawnosci nale?y siegnac do przepisów innych ustaw, gdy? dopiero na ich
podstawie mo?liwe jest dokonanie oceny działan przedsiebiorcy w aspekcie ich zgodnosci
z prawem.
W przedmiotowym postepowaniu zarzucono Spółce ENION, i? obcia?a
konsumentów – odbiorców niebedacych włascicielami układów pomiaroworozliczeniowych,
kosztami sprawdzenia prawidłowosci działania tych układów w sytuacji,
gdy układów tych nie poddano badaniom laboratoryjnym.
W rozpatrywanej sprawie bezsporne jest, i? ka?dy klient Spółki ENION – w tym
równie? taki, który kupuje energie elektryczna do celów nie zwiazanych bezposrednio
z prowadzona przez niego działalnoscia gospodarcza tj. konsument w rozumieniu art. 221
k.c. – ma prawo do zgłoszenia przedsiebiorstwu energetycznemu reklamacji urzadzenia
pomiarowo-rozliczeniowego. Ma równie? prawo ?adac laboratoryjnego sprawdzenia tego
14
urzadzenia. Uprawnienia te wynikaja wprost z tresci § 43 ust. 1 i ust. 2 rozporzadzenia
systemowego.
W rozstrzygnieciu niniejszej sprawy kluczowe znaczenie ma interpretacja tresci
§ 43 ust. 3 rozporzadzenia systemowego w brzmieniu:
„odbiorca nie bedacy włascicielem układu pomiarowo-rozliczeniowego pokrywa koszty
sprawdzenia prawidłowosci działania tego układu oraz badania laboratoryjnego tylko
w przypadku, gdy nie stwierdzono nieprawidłowosci w działaniu tego urzadzenia”.
Wykładnia literalna tego przepisu nakazuje przyjac, i? odbiorca mo?e zostac
obcia?ony kosztami sprawdzenia prawidłowosci działania tego układu oraz badania
laboratoryjnego jedynie wówczas, gdy urzadzenie to poddano badaniom laboratoryjnym,
a te nie wykazały nieprawidłowosci w jego działaniu.
W ocenie Prezesa UOKiK przepis ten wyraznie wyłacza mo?liwosc obcia?ania
odbiorców energii elektrycznej kosztami sprawdzenia układu pomiarowo-rozliczeniowego
oraz badan laboratoryjnych tego urzadzenia, w przypadku stwierdzenia wadliwosci
działania tego urzadzenia.
Nale?y w tym miejscu podkreslic, i? wadliwosc działania badz prawidłowosc
działania urzadzenia pomiarowego podlegajacego legalizacji i kontroli metrologicznej
(a takim jest układ pomiarowo-rozliczeniowy) mo?na stwierdzic jedynie w wyniku badan
laboratoryjnych, przeprowadzonych przez stosownie umocowane podmioty.
Nale?y zatem stwierdzic, i? nie jest uzasadnione obcia?anie odbiorcy kosztami
sprawdzenia stanu technicznego układu pomiarowo-rozliczeniowego, je?eli nie
przeprowadzono badan laboratoryjnych tego układu.
Jak wskazał Prezes URE (ww. pismo z dnia 30 grudnia 2008 r., karty nr 5-7)
badanie ww. urzadzenia przez przedsiebiorstwo energetyczne we własnym zakresie jest
badaniem orientacyjnym, a zatem wyniki tego badania nie moga stanowic podstawy do
stwierdzenia z cała pewnoscia, ?e badane urzadzenie funkcjonuje poprawnie. Tym samym,
wyniki takiego badania nie moga byc podstawa do obcia?enia klientów kosztami jego
przeprowadzenia. Podstawe taka stanowia jedynie badania laboratoryjne – na co wyraznie
wskazuje cytowany wy?ej przepis § 43 ust. 3 rozporzadzenia systemowego.
Prezes UOKiK podziela stanowisko Spółki ENION, zgodnie z którym
w rozporzadzeniu poprzedzajacym aktualnie obowiazujace rozporzadzenie systemowe
(tj. w rozporzadzeniu przyłaczeniowym) rozpatrywana kwestia była unormowana
analogicznie (§ 37 ust. 3 ). W okresie obowiazywania rozporzadzenia przyłaczeniowego
Prezes wydał w dniu 21 lipca 2006 r. decyzje Nr RWA-29/2006, w której działania innego
przedsiebiorstwa energetycznego, polegajace na obcia?aniu odbiorców, niebedacych
włascicielami układów pomiarowo-rozliczeniowych, kosztami sprawdzenia prawidłowosci
działania tych układów w sytuacji, gdy układów tych nie poddano badaniom
laboratoryjnym, uznał za praktyke naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów.
Stanowisko Prezesa UOKiK podzielił Sad Ochrony Konkurencji i Konsumentów (wyrok
z dnia 30 listopada 2006 r., sygn. akt XVII AmA 103/06), a nastepnie Sad Apelacyjny
(wyrok z dnia 25 pazdziernika 2007 r., sygn. akt VI Ca 496/07).
Reasumujac nale?y stwierdzic, i? pobieranie przez Spółke ENION od
konsumentów opłaty w wy?ej opisanym przypadku jest działaniem sprzecznym z § 43
ust. 3 rozporzadzenia systemowego.
15
Uwzgledniajac powy?sze Prezes UOKiK uznał, i? pierwsza przesłanka, niezbedna
do uznania działan Spółki KSG za naruszajace zbiorowe interesy konsumentów w zakresie
pkt I ppkt 1 sentencji niniejszej decyzji , została spełniona.
Kolejny zarzut postawiony Spółce ENION równie? dotyczy procedury reklamacji
działania układu pomiarowo-rozliczeniowego, a mianowicie sposobu postepowania w toku
przeprowadzania przez przedstawiciela Spółki czynnosci sprawdzajacych prawidłowosc
funkcjonowania tego układu.
Jak wy?ej wskazano, Instrukcja obowiazujaca w Spółce ENION obliguje
pracowników technicznych, dokonujacych ww. sprawdzenia za pomoca licznika
wzorcowego, do przekazania badanego urzadzenia do badania laboratoryjnego jedynie
w przypadku, gdy licznik wzorcowy wskazał bład odczytu o wartosci co najmniej
dwukrotnie przekraczajacej limit błedu (uchybu) własciwy dla danego urzadzenia.
Oznacza to, ?e w sytuacji, gdy limit uchybu, okreslony dla danego urzadzenia
pomiarowego przez producenta na podstawie unormowan szczegółowych, wynosi
np. ± 2%, a wskazania licznika wzorcowego stwierdzaja bład odczytu na poziomie ± 3% -
urzadzenie to uznawane jest za działajace poprawnie i jako takie nie bedzie poddane
badaniom laboratoryjnym. W konsekwencji odbiorca obcia?any jest kosztami sprawdzenia
urzadzenia przez Spółke ENION.
Jak wy?ej podano, dopuszczalny limit uchybu dla urzadzen zainstalowanych
u odbiorców grupy V w sieci dystrybucyjnej ENION S.A. ustalony jest na poziomie 1%,
2% lub 3%, przy czym dla ponad 70 % urzadzen limit ten wynosi 2%.
W ocenie Prezesa UOKiK działanie takie nie ma uzasadnienia w obowiazujacym
porzadku prawnym. Nale?y podkreslic, ?e układ pomiarowo-rozliczeniowy to urzadzenie
podlegajace legalizacji i kontroli w oparciu o przepisy ww. ustawy z dnia 11 maja 2004 r.
Prawo o miarach oraz aktów wykonawczych do tej ustawy. Dla ka?dego z tego typu
urzadzen producent zobligowany jest okreslic precyzyjnie limit dopuszczalnego błedu
pomiarów dokonywanych przez te urzadzenia. Oczywistym jest, ?e dopuszczalny limit
błedu ustalony został dla urzadzen działajacych w okreslonych warunkach fizycznych
i tym samym mo?liwe jest, ?e warunki te w miejscu zainstalowania licznika beda ró?ne od
warunków laboratoryjnych. Jednak?e, ?aden z przepisów nie upowa?nia Spółki ENION do
stosowania innych limitów błedów ni? okreslone dla danej klasy urzadzenia.
Argumentacja Spółki, i? jej działanie podyktowane jest praktyka in5ynierska nie
zasługuje na uznanie. Spółka ENION nie przedło?yła na te okolicznosc ?adnych dowodów.
Nale?y podkreslic, i? stanowiska takiego nie mo?na by było uznac, nawet gdyby Spółka
była w posiadaniu danych statystycznych, z których wynikałoby, ?e wszystkie urzadzenia,
których wskazania w toku kontroli licznikiem wzorcowym przekraczaja dopuszczalny
limit ale nie przekraczaja dwukrotnosci tego limitu, po przeprowadzeniu badan
laboratoryjnych okazuja sie byc sprawne. Jak wy?ej wskazano, pomiar licznikiem
wzorcowym jest badaniem orientacyjnym i nie ma ?adnej pewnosci, ?e urzadzenie, dla
którego licznik wzorcowy wykazał bład odczytu nie wiekszy ni? dwukrotnosc
normatywnego limitu – jest urzadzeniem działajacym prawidłowo, a tylko w takim
przypadku przedsiebiorstwo energetyczne mo?e obcia?yc odbiorce kosztami zarówno
sprawdzenia prawidłowosci działania układu pomiarowo-rozliczeniowego jak i kosztami
przeprowadzenia badania laboratoryjnego.
16
W ocenie Prezesa UOKiK powy?sze działanie Spółki ENION wyczerpuje
znamiona nieuczciwej praktyki rynkowej z art. 5 ust. 3 pkt 3 i pkt 4 ustawy z dnia 23
sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz.
1206).
Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy, stosowana przez przedsiebiorce praktyka
rynkowa jest nieuczciwa, je5eli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób
zniekształca lub mo5e zniekształcic zachowanie rynkowe przecietnego konsumenta przed
zawarciem umowy, w trakcie jej zawierania lub po zawarciu. Przedmiotowy przepis
stanowi klauzule generalna, która na okolicznosc stosowania danej praktyki bedzie
podlegała stosownej konkretyzacji. Jednoczesnie ustawa dokonuje podziału praktyk
rynkowych na wprowadzajace w bład oraz agresywne praktyki rynkowe (art. 4 ust. 2).
Praktyki rynkowe wprowadzajace w bład moga przybrac postac czynna i bierna, tj. polegac
na działaniu (art. 5) lub zaniechaniu (art. 6) wprowadzajacym w bład. Wy?ej wymienione
praktyki nie stanowia jednak praktyk zakazanych w ka?dych okolicznosciach (vide: art. 7
upnpr). Oznacza to, i? by wykazac, ?e dany przedsiebiorca je stosuje nale?y odniesc sie
zarówno do definicji praktyki wprowadzajacej w bład (art. 5 ust. 1), jak i do ogólnej
definicji nieuczciwej praktyki rynkowej z art. 4 ust. 1.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ww. ustawy, za praktyke rynkowa wprowadzajaca w bład
uznaje sie działanie wprowadzajace w bład, je5eli powoduje lub mo5e ono powodowac
podjecie przez przecietnego konsumenta decyzji dotyczacej umowy, której inaczej by nie
podjał. Decyzje konsumenta dotyczaca umowy nale?y odnosic zarówno do sytuacji,
w której konsument postanowi dokonac okreslonej czynnosci, jak i powstrzymuje sie od
jej dokonania i mo?e ona odnosic sie do tego czy, w jaki sposób i na jakich warunkach
konsument dokona zakupu, zapłaci za produkt w całosci lub czesci, zatrzyma produkt,
rozporzadzi nim lub wykona uprawnienia umowne zwiazane z produktem.
Przepis art. 5 ust. 3 ustawy wskazuje na przykładowe (zwrot: w szczególnosci)
elementy, których mo?e dotyczyc wprowadzenie w bład. Wsród nich, w pkt 3 wskazano
m.in. obowiazki przedsiebiorcy zwiazane z produktem, w tym usługi serwisowe
i procedury reklamacyjne, a w pkt 4 prawa konsumenta.
Nale?y w tym miejscu zwrócic uwage, i? ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym
praktykom rynkowym posługuje sie pojeciem przecietnego konsumenta. To w odniesieniu
do przecietnego konsumenta powinna byc dokonywana ocena ka?dej praktyki rynkowej,
w tym praktyki polegajacej na działaniu wprowadzajacym w bład. Bedace przedmiotem
niniejszego rozstrzygniecia działanie Spółki ENION w zakresie tresci procedury
reklamacyjnej powinno byc zatem oceniane z perspektywy przecietnego konsumenta.
Zgodnie z art. 2 pkt 8 ww. ustawy przez przecietnego konsumenta rozumie sie
konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uwa?ny i ostro?ny. Oceny tej
powinno dokonac sie z uwzglednieniem czynników społecznych, kulturowych,
jezykowych i przynale?nosci danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów,
przez która rozumie sie dajaca sie jednoznacznie zidentyfikowac grupe konsumentów,
szczególnie podatna na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka
rynkowa dotyczy, ze wzgledu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawnosc
fizyczna czy umysłowa. Stopniowy rozwój orzecznictwa Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwosci doprowadził do utrwalenia modelu konsumenta jako konsumenta
rozwa?nego, przecietnie zorientowanego, majacego prawo do rzetelnej informacji
niewprowadzajacej w bład, zawierajacej wszelkie niezbedne dane wynikajace z funkcji
17
i przeznaczenia danego towaru. To, czego mo?na oczekiwac od rozsadnego konsumenta
wynika przede wszystkim z tego, jak daleko siega obowiazek informacji handlowej, jej
dostepnosci, jasnosci, niedwuznacznosci, pełnosci i odpowiedniosci.
Procedura reklamacyjna Spółki ENION odnosi sie do wszystkich klientów
Spółki, w tym równie? do konsumentów. Przyjmujac model przecietnego konsumenta na
potrzeby niniejszego rozstrzygniecia zasadnym jest zatem nieuwzglednianie ostatniej
przesłanki wskazanej w powołanej definicji, tzn. konstrukcje modelu przecietnego
konsumenta nale?y stworzyc bez odwoływania sie do przynale?nosci do szczególnej grupy
konsumentów. Przecietnego konsumenta nale?y, w omawianym przypadku, rozumiec jako
dostatecznie dobrze poinformowanego, uwa?nego i ostro?nego przy uwzglednieniu
czynników społecznych, kulturowych i jezykowych - charakterystycznych dla polskiego
konsumenta. Wskazanie na cechy takie jak dostateczne poinformowanie, uwaga oraz
ostro?nosc okresla pewien zespół cech mentalnych konsumenta (jego „przecietnosc”).
W zwiazku z tym, z jednej strony mo?na wymagac od niego pewnego stopnia wiedzy
i orientacji w rzeczywistosci, lecz z drugiej strony nie mo?na uznac, ?e jego wiedza jest
kompletna i profesjonalna oraz ?e konsument nie ma prawa pewnych rzeczy nie wiedziec.
Przecietny konsument nie posiada wiedzy specjalistycznej w danej dziedzinie, ale przede
wszystkim rozumie kierowane do niego informacje i potrafi je wykorzystac do podjecia
swiadomej decyzji dotyczacej produktu lub usługi zakupił badz zakupic zamierza. Nie jest
naiwny, ale z drugiej strony nie potrafi ocenic sytuacji tak jak profesjonalista. Niemniej
jednak nawet ostro?ny, uwa?ny konsument ma prawo do rzetelnej informacji, pozostajacej
w zgodzie z prawem, która nie bedzie wprowadzac w bład.
Przenoszac powy?sze rozwa?ania na stan faktyczny niniejszego rozstrzygniecia
nale?y wskazac, i? o ile przecietny konsument posiada orientacje w zasadach
reklamowania niezgodnych z umowa towarów konsumpcyjnych, o tyle konsument –
odbiorca energii elektrycznej podlega specjalistycznym przepisom regulujacym zasady
działania przedsiebiorstw energetycznych. Zarówno Prawo energetyczne jak i wynikajace
z niego przepisy wykonawcze posługuja sie fachowa nomenklatura, czesto (o ile nie
w wiekszosci) niezrozumiała dla przecietnego konsumenta. Konsument powinien
i spodziewa sie, ?e profesjonalista rozpatrujacy reklamacje bedzie postepował w sposób
zgodny z litera prawa, a nie w oparciu o wewnetrzne procedury skonstruowane w oparciu
o własna interpretacje przepisów dokonana przez przedsiebiorce uwzgledniajaca jego
interesy. Przecietny konsument ma zatem prawo wymagac od przedsiebiorcy rzetelnego
działania, opartego na powszechnie stosowanych standardach. Jednoczesnie jednak, jego
wiedza („przecietnosc”) nie pozwala mu na prowadzenie merytorycznej, wnikliwej
dyskusji dotyczacej interpretacji przepisów prawa, w szczególnosci w sytuacji, w której
pracownik Spółki powołuje sie na przepisy procedury reklamacyjnej. Sytuacja taka ma
miejsce w rozstrzyganej sprawie. W przypadku, gdy licznik wzorcowy potwierdzi, i?
reklamowane przez konsumenta urzadzenie pomiarowo-rozliczeniowe wykazuje bład
pomiaru, przy czym bład ten nie przekracza dwukrotnosci limitu błedu własciwego dla
danego urzadzenia, konsument informowany jest przez pracownika Spółki ENION, ?e
reklamowane urzadzenie działa poprawnie. Przecietny konsument mo?e pozostac
w mylnym przeswiadczeniu, ?e dokonany przez profesjonaliste pomiar jest wiarygodny,
a limit błedu pomiaru, na podstawie którego stwierdzono poprawnosc działania danego
urzadzenia ma swoje umocowanie prawne. Jak wy?ej wskazano, badanie licznikiem
wzorcowym daje wyłacznie wynik orientacyjny. Skoro zatem sama Spółka ENION
18
przyznała, i? dotrzymanie warunków odniesienia, dla których ustalone zostały marginesy
błedów dla danego urzadzenia (jak poziom i stałosc temperatury, okreslona wartosc
napiecia i czestotliwosci itd.) jest praktycznie niemo?liwe w miejscu zainstalowania
licznika, pomiar dokonany licznikiem wzorcowym nie mo?e byc uznany za wiarygodny.
Tym bardziej te? za bezpodstawne nale?y uznac przyjecie limitu dwukrotnosci marginesu
błedu, do której to wielkosci ka?de sprawdzane urzadzenie uznawane jest za sprawnie
działajace. Konsekwencje powy?szego ponosi ka?dorazowo konsument, obcia?any opłata
za badanie techniczne w sytuacji, gdy poprawnosci działania układu pomiaroworozliczeniowego
nie potwierdziło badanie laboratoryjne.
Na tym etapie procedury reklamacyjnej przecietny konsument mo?e nie miec
swiadomosci, i? reklamowane przez niego urzadzenie pomiarowo-rozliczeniowe zostało
uznane za sprawnie działajace na podstawie dwukrotnie zawy?onego dopuszczalnego
limitu błedu pomiaru. Wierzac w profesjonalizm Spółki konsument mo?e zrezygnowac
z ?adania przeprowadzenia badania laboratoryjnego, które – jak wczesniej wskazano –
stanowi jedyna legalna metode stwierdzenia, czy dane urzadzenie działa poprawnie, czy
te? nieprawidłowo.
W tym te? zakresie przejawiała sie w ocenie Prezesa UOKiK nieuczciwa
praktyka rynkowa polegajaca na działaniu wprowadzajacym w bład w odniesieniu do
przecietnego konsumenta.
Wobec powy?szego, nale?y stwierdzic, i? zachodza przesłanki uzasadniajace
uznanie działan Spółki ENION za nieuczciwa praktyke rynkowa polegajaca na działaniu
wprowadzajacym w bład w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 3 pkt 3 i 4 upnpr., a tym samym
Uwzgledniajac powy?sze, Prezes UOKiK uznał, i? pierwsza przesłanka, niezbedna
do uznania działan Spółki ENION za praktyke naruszajaca zbiorowe interesy
konsumentów, tj. przesłanka bezprawnosci w zakresie pkt I ppkt 2 sentencji decyzji
została spełniona.
Przesłanka naruszenia zbiorowych interesów konsumentów
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie definiuje „zbiorowego interesu
konsumentów”, wskazujac jednak w przepisie art. 24 ust. 3, ?e nie jest nim suma
indywidualnych interesów konsumentów. Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów
oznacza zatem nara?enie na uszczerbek interesów znacznej grupy lub wszystkich
konsumentów, poprzez stosowana przez przedsiebiorce praktyke, obejmujaca tak
działania, jak i zaniechania. Ponadto, godzenie w zbiorowe interesy konsumentów mo?e
polegac zarówno na ich naruszeniu, jak i na zagro?eniu ich naruszenia. O tym, czy
naruszony został interes zbiorowy, nie zawsze przesadza kryterium ilosciowe, poniewa?
niekiedy jeden ujawniony przypadek naruszenia prawa konsumenta mo?e byc przejawem
stosowanej praktyki naruszajacej interes zbiorowy. W jednym z orzeczen Sad Najwy?szy
stwierdził, i? nie jest zasadne uznawanie, 5e postepowanie z tytułu naruszenia ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów mo5na wszczac tylko wtedy, gdy zagro5one sa
interesy wielu odbiorców, a nie jest to mo5liwe w sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest tylko
jeden konsument. Wydawane orzeczenie ma bowiem wymiar znacznie szerszy, pełni tak5e
19
funkcje prewencyjna, słu5y bowiem ochronie tak5e nieograniczonej liczbie potencjalnych
konsumentów.4
Dla stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów istotne jest
ustalenie, ?e konkretne działanie przedsiebiorcy nie ma scisle okreslonego adresata, lecz
jest kierowane do nieoznaczonego z góry kregu podmiotów. Oznacza to, ?e nie ilosc
faktycznych, potwierdzonych naruszen, ale przede wszystkim ich charakter, a w zwiazku
z tym mo?liwosc (chocia?by tylko potencjalna) wywołania negatywnych skutków wobec
okreslonej zbiorowosci przesadza o naruszeniu zbiorowego interesu. W niniejszej sprawie
bez watpienia mamy do czynienia z naruszeniem praw potencjalnie nieograniczonej liczby
konsumentów. Prezes UOKiK podejmujac rozstrzygniecie zawarte w niniejszej decyzji nie
opierał sie zatem na indywidualnych przypadkach przedstawianych przez konsumentów,
a wział pod uwage działania Spółki odnoszace sie do naruszenia zbiorowych interesów
konsumentów, a wiec pewnej, potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów.
W omawianym przypadku naruszenie przejawiało sie bowiem w stosowaniu procedury
reklamacyjnej, która w przedstawionym w niniejszej decyzji zakresie mo?e wprowadzac
konsumentów w bład, a ponadto bezprawnie obcia?a ich opłata za badanie układu
pomiarowo-rozliczeniowego, bez uprzedniego poddania go badaniu laboratoryjnemu.
Zbiorowy interes realizuje sie w tym przypadku poprzez fakt, i? potencjalnie wszyscy
konsumenci – odbiorcy energii elektrycznej na obszarze działania Spółki ENION
mogli/moga zostac badz zostali dotknieci przedmiotowym naruszeniem. Działania Spółki
ENION odnosiło sie zatem do zbiorowosci tych konsumentów, dla których skutek w ww.
postaci był wspólny.
Interes konsumentów nale?y rozumiec jako interes prawny (a nie faktyczny), a wiec
uznany przez ustawodawce na zasługujacy na ochrone i zabezpieczenie. W literaturze
przedmiotu zwraca sie uwage, i? okreslenie stałego czy zamknietego katalogu interesów
konsumentów nie jest mo?liwe, ani te? zasadne.5 Naruszenie zbiorowego interesu
konsumentów powiazane jest z naruszaniem interesów gospodarczych konsumentów. Pod
tym pojeciem nale?y rozumiec zarówno naruszenie interesów stricte ekonomicznych
(o wymiarze majatkowym), jak równie? prawo konsumentów do uczestniczenia
w przejrzystych i niezakłóconych przez przedsiebiorce warunkach rynkowych,
zapewniajacych konsumentom dokonywanie transakcji handlowych z przedsiebiorcami
przy całkowitym zrozumieniu rzeczywistego sensu ekonomicznego i prawnego warunków
dokonywanych czynnosci na etapie przedkontraktowym oraz w czasie wykonywania
umowy, czego urzeczywistnieniem jest m.in. abstrakcyjnie pojmowane prawo do rzetelnej,
prawdziwej i pełnej informacji w komunikacji pomiedzy przedsiebiorca a konsumentem.
W tym te? aspekcie w niniejszej sprawie nastapiło naruszenie interesu gospodarczego,
tj. zarówno interesu stricte ekonomicznego (bezprawne pobieranie opłat), jak
i pozamajatkowego przejawiajacego sie w zapewnieniu przejrzystych i niezakłóconych
przez przedsiebiorce warunków rynkowych oraz prawie do rzetelnej, nie wprowadzajacej
w bład informacji.
Uwzgledniajac powy?sze nale?y uznac, i? druga przesłanka do uznania działan
Spółki ENION za praktyke naruszajaca zbiorowe interesy konsumentów została spełniona.
4 wyrok SN z dnia 12 wrzesnia 2003 r., I CKN 504/01;
5 patrz: M. Szydło, „Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesów konsumentów”, Monitor Prawniczy
2004/17/791;
20
Jak wynika z powy?szego, wszystkie przesłanki konieczne do uznania, i? działanie
Spółki ENION wypełnia znamiona opisane w art. 24 ust 1 ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów zostały spełnione. Działanie takie stanowi zatem praktyke naruszajaca
zbiorowe interesy konsumentów i jako takie jest zakazane. Konieczne jest zatem nakazanie
przedsiebiorcy zaniechanie jej stosowania.
Wobec powy?szego nale?ało orzec jak w pkt I sentencji niniejszej decyzji.
Kara za naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konkurencji
W punkcie III sentencji Prezes UOKiK nało?ył na Spółke ENION kare pienie?na
w łacznej wysokosci 8 549 016 zł w tym:
1. 4 274 508 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w 24 ust. 2 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w pkt. I.1. sentencji
niniejszej decyzji;
2. 4 274 508 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w 24 ust. 2 pkt 3 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w pkt. I.2. sentencji
niniejszej decyzji.
Zgodnie z trescia art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów, Prezes mo?e nało?yc na przedsiebiorce, w drodze decyzji, kare pienie?na
w wysokosci nie wiekszej ni? 10% przychodu osiagnietego w roku rozliczeniowym
poprzedzajacym rok nało?enia kary, je?eli przedsiebiorca ten, chocby nieumyslnie
dopuscił sie stosowania praktyki naruszajacej zbiorowe interesy konsumentów
w rozumieniu art. 24 tej?e ustawy.
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawiera zamknietego katalogu
przesłanek, od których uzale?niana jest wysokosc nakładanych na przedsiebiorców kar.
Norma prawna wynikajaca z art. 111 ustawy stanowi jedynie, i? przy ustalaniu wysokosci
kar pienie?nych, o których mowa m.in. w art. 106 nale?y uwzglednic w szczególnosci
okres, stopien oraz okolicznosci naruszenia przepisów ustawy, a tak?e uprzednie
naruszenie przepisów ustawy.
Wskazac równie? nale?y, ?e kara pienie?na mo?e byc nało?ona na przedsiebiorce
niezale?nie od tego, czy dopuscił sie naruszenia przepisów ustawy umyslnie, czy te?
nieumyslnie. Nało?ona przez Prezesa UOKiK kara powinna ponadto pełnic funkcje
represyjna (tj. stanowic dolegliwosc za naruszenie przepisów ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów), a tak?e prewencyjna, dyscyplinujaca (tj. zapobiegac
podobnym naruszeniom w przyszłosci). W zale?nosci od stopnia naruszenia przepisów
ustawy, ustala sie funkcje prewencyjna lub represyjna za wiodaca.
W punkcie I.1. i I.2. sentencji niniejszej decyzji Prezes UOKiK stwierdził
stosowanie przez Spółke ENION praktyk naruszajacych zbiorowe interesy konsumentów,
o jakich mowa w art. 24 ust. 2 oraz art. 24 ust. pkt 2 i 3 ww. ustawy, co daje podstawy do
nało?enia na Spółke ENION kary pienie?nej okreslonej w art. 106 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Poniewa? w 2008 roku Spółka ENION uzyskała przychód w wysokosci
2 514 41