Dekodery stereo UL1601 i UL1611 - eksperyment

Prawie 1,5 roku temu opisałem prosty sposób strojenia dekoderów stereo wykonanych na układach scalonych produkcji NPCP CEMI UL1601 i UL1611 używanych w krajowych radioodbiornikach w II połowie lat 70. Stwierdziłem również, iż zestrojenie dekodera tym sposobem w praktycznie każdym przypadku daje dobre wyniki zupełnie obalające krążące w czasopismach, książkach oraz internecie opowieści, jakoby zestrojenie dekodera z obwodami LC było w warunkach domowych skomplikowane a wręcz niemożliwe.
O ile ktoś nie zamierza "strzelać" ze swojego Radmora, Amatora czy Elizabeth, to gorąco polecam zestrojenie fabrycznego dekodera zamiast wymieniać go na różnego rodzaju "protezy".

I podtrzymuję to stwierdzenie. Ba, z czystej ciekawości oraz żeby nie być gołosłownym w ciągu ok. 2 godzin wykonałem dekoder na układzie scalonym UL1611 OD ZERA, wykorzystując elementy "z szuflady". Mimo skrajnie niechlujnego montażu typu "prototyp-pająk-bomba", kilometrowych doprowadzeń obwodów LC i użycia elementów które akurat były w zasięgu ręki układ ruszył z kopyta bez jakichkolwiek problemów. Zestrojony "na szybko" wg wspomnianego wcześniej opisu, "na słuch" osiąga separację niemal tak dobrą jak UL1621 w tunerze T9015 Eltry. Nie mam niestety kodera stereo, a więc i możliwości pomiaru uzyskanej separacji międzykanałowej. Niemniej jednak uzyskany wynik jest bardzo dobry, choć w przypadku słabych stacji wyraźnie słychać zakłócenia.

Posłużyłem się jedynie cyfrowym miernikiem uniwersalnym z funkcją pomiaru C i L. W oparciu o źródła (patrz zakończenie tekstu) i proste obliczenia obwody rezonansowe zostały wykonane na kubkowych rdzeniach produkcji krajowej F1001 AL125 uzupełnionych o rdzenie dostrojcze.

cewka L1:
6 mH bez rdzenia dostrojczego
225 zw. DNE 0,15
dostrojona do ok. 7 mH z C=10 nF tworzy obwód rezonansowy na 19 kHz

cewka L2:
6 mH bez rdzenia dostrojczego
202 zw. + 23 zw. DNE 0,15
dostrojona do ok. 7 mH z C=2,5 nF tworzy obwód rezonansowy na 38 kHz

Sygnał MPX pochodzi z demodulatora tunera T9015. Wewnętrzne wzmacniacze wyjściowe nie zostały użyte, a ze względu na prostotę i eksperymentalny charakter dekoder pozbawiony jest filtrów wyjściowych. Sygnał trafia wprost do komputerowych głośników aktywnych. Pobór prądu przy Uzas=12V ok. 19 mA.
Gdyby się ktoś zastanawiał w jakim wieku jest zboczeniec bawiący się 35 letnimi scalakami, to podpowiem, że jestem prawie 2 razy młodszy.



Źródła:
-"Młody technik" grudzień 1976 "Układy scalone w pracowni radioamatora" http://www.mt.com.pl/archiwum/76-Nw-12-Uklady_scalone.pdf
-Noty katalogowe NPCP CEMI:
UL1601
http://www.datasheetcatalog.org/datasheet/CEMI/mXyztxus.pdf
http://www.datasheetcatalog.org/datasheet/CEMI/mXyztxut.pdf
UL1611
http://www.datasheetcatalog.org/datasheet/CEMI/mXyztxuq.pdf
http://www.datasheetcatalog.org/datasheet/CEMI/mXyztxur.pdf

Mogę tylko pogratulować samozaparcia Nie mam w zasadzie pojęcia po co chciałeś się w to bawić, poza jakąś czysto masochistyczną chęcią udowodnienia sobie że można ...

Wiele lat temu, coś około 1985, roku też zrobiłem ten układ dekodera z MT na 1601, mam nawet jeszcze płytkę w piwnicy.

Ja w każdym razie nigdzie nie pisałem że strojenie dekodera z wydzielaniem podnośnej nie jest możliwe w warunkach warsztatowo/domowych. Mam obecnie koder stereo K936 Meratronika (wcześniej stroiłem w oparciu o transmiter UKF-FM z modulatorem MPX i syntezerem PLL) kilka razy się nim posługiwałem w celu zestrojenia modułów PSD-2 do Radmora 51x, niestety nie zmieni nic mojej opinii że to przedpotopowa aplikacja o relatywnie kiepskich parametrach (THD, przesterowanie) w porównaniu do dekoderów PLL i o tendencji do rozjeżdżania się po czasie.

Pozdro. . .

Atreyu napisał:

...po co chciałeś się w to bawić, poza jakąś czysto masochistyczną chęcią udowodnienia sobie że można ...

Ano właśnie, raz, chciałem z czystej ciekawości sprawdzić, czy uda mi się wykonać poprawnie działające obwody rezonansowe do owego dekodera (część doświadczeń przed konstrukcją stereodekodera lampowego), a dwa, chciałem pokazać że można.

Atreyu napisał:

Ja w każdym razie nigdzie nie pisałem że strojenie dekodera z wydzielaniem podnośnej nie jest możliwe w warunkach warsztatowo/domowych.

Nie mam nikogo konkretnego na myśli. Ogólnie skomentowałem krążące opinie w ówczesnych i współczesnych publikacjach.

Atreyu napisał:

...to przedpotopowa aplikacja o relatywnie kiepskich parametrach (THD, przesterowanie) w porównaniu do dekoderów PLL i o tendencji do rozjeżdżania się po czasie.

Absolutnie nie neguję tego; jest to konstrukcja przestarzała. Uzyskanie w miarę dobrych parametrów jest trudne i nietrwałe w funkcji czasu. Po za tym, sygnał pilota niektórych stacji bywa naprawdę podłej jakości, co zwiększa zakłócenia i zniekształcenia. Nowsze konstrukcje dekoderów oparte na pętlach PLL nie wybrzydzają, ale w układach opartych o regenerację podnośnej z sygnału pilota bywa to problemem. To po prostu układ "specjalnej troski". Niemniej jednak ma jakiś tam swój urok i przede wszystkim walory edukacyjne.

A zniekształcenia... w dzisiejszych czasach radio to jeden wielki skompresowany syf, tak więc dążenie do "tunera idealnego" jest jakby pozbawione sensu. Chyba już tylko w PR nie kompresują dynamiki ile się da i nie szaleją z dewiacją.

transwormatolek napisał:

Ano właśnie, raz, chciałem z czystej ciekawości sprawdzić, czy uda mi się wykonać poprawnie działające obwody rezonansowe do owego dekodera (część doświadczeń przed konstrukcją stereodekodera lampowego), a dwa, chciałem pokazać że można.

Rozumiem zamysł ale już nie wykonanie. Jeżeli chciałeś poznać zasadę działania i budowę prymitywnych stereodekoderów z odtwarzaniem podnośniej to trzeba się było zainteresować czymś takim:

http://mt.com.pl/archiwum/71-NW-10-Stereo_dekoder.pdf

lub nawet jeszcze prościej - ze schematem OR Jubilat Stereo lub OR Pionier Stereo:

http://chomikuj.pl/maciekgd/elektronika/DIORA+PIONER+STEREO+DSP+102.djvu

W tym ostatnim pokazane jest jak można dekodować strumień MPX przy pomocy dwóch tranzystorów (trzeci jest tylko sterownikiem żarówki "STEREO") oraz pięciu diod. Dopiero taka konstrukcja da się bezboleśnie "przetłumaczyć" na język lamp elektronowych

transwormatolek napisał:

A zniekształcenia... w dzisiejszych czasach radio to jeden wielki skompresowany syf, tak więc dążenie do "tunera idealnego" jest jakby pozbawione sensu. Chyba już tylko w PR nie kompresują dynamiki ile się da i nie szaleją z dewiacją.

A zatem według Ciebie dziś powinno się jedynie wykonać dyskryminator 19kHz i sterować nim diodę led "STEREO", a kanały łączyć razem (dual mono) ?? Ja wiem że wiele stacji nadaje sygnał poniżej jakiejkolwiek krytyki, ale zdarzają się jeszcze nadawcy trzymający poziom tj Polskie Radio, RMFClassic, ChilliZet, czy ostatnio nawet Złote Przeboje (od czasu awarii nadajnika w Gdyni na MIR, 99,2MHz 0,5kW ERP, pół roku temu nadają z obniżoną o około 20% dewiacją, choć niestety kompresja dynamiki nadal jest silna).

Pozdrawiam. . .

Atreyu napisał:

Rozumiem zamysł ale już nie wykonanie. Jeżeli chciałeś poznać zasadę działania i budowę prymitywnych stereodekoderów z odtwarzaniem podnośniej to trzeba się było zainteresować czymś takim:

http://mt.com.pl/archiwum/71-NW-10-Stereo_dekoder.pdf

lub nawet jeszcze prościej - ze schematem OR Jubilat Stereo lub OR Pionier Stereo:

http://chomikuj.pl/maciekgd/elektronika/DIORA+PIONER+STEREO+DSP+102.djvu

Po prostu miałem pod ręką UL1611 i tyle.
Pierwszy dekoder-zabawka z MT z amplifiltrami to układ już nawet nie specjalnej troski. To coś jeszcze gorszego... Podejrzewam, że jeszcze przed uruchomieniem siedziałbym w kaftanie bezpieczeństwa.
Ze schematem i serwisówką "Jubilata Stereo" w rękach odbyłem kilka tzw "posiedzeń" (wiadomo, najświatlejsze pomysły rodzą się właśnie w trakcie tej czynności) i poległem na braku konkretniejszych danych cewek. A układy prostych i bardziej skomplikowanych stereodekoderów na lampach krążą stadnie w internecie, nie trzeba "tłumaczyć" układów tranzystorowych. Zresztą tymczasowo poprzestałem nad eksperymentami z dekoderem tranzystorowym, powoli jak już wcześniej wspomniałem, przymierzam się do układu lampowego.

Atreyu napisał:

A zatem według Ciebie dziś powinno się jedynie wykonać dyskryminator 19kHz i sterować nim diodę led "STEREO", a kanały łączyć razem (dual mono) ?? Ja wiem że wiele stacji nadaje sygnał poniżej jakiejkolwiek krytyki, ale zdarzają się jeszcze nadawcy trzymający poziom tj Polskie Radio, RMFClassic, ChilliZet, czy ostatnio nawet Złote Przeboje (od czasu awarii nadajnika w Gdyni na MIR, 99,2MHz 0,5kW ERP, pół roku temu nadają z obniżoną o około 20% dewiacją, choć niestety kompresja dynamiki nadal jest silna).

Nie, nie, nie. Nie to miałem na myśli. Emisja stereo większych stacji (przynajmniej w okolicach Katowic) jest niezłej jakości. Problemem jest właśnie dążenie do jak największej "przebojowości" poprzez kompresję dynamiki i zwiększanie dewiacji ponad możliwości. A z tym nie każdy demodulator sobie radzi i powstaje syf, przykry w słuchaniu. W niektórych stacjach, o zgrozo nawet wprost słychać zniekształcenia ("dzwonienie") charakterystyczne dla silnej kompresji mp3... Ręce opadają.

Ot, np, Katowickiego PR II (bodajże 105 i coś MHz) słucha się z przyjemnością. Dobre stereo i świetna dynamika, która wymaga naprawdę dobrego stosunku SN. Gdyby większość stacji tak nadawało, no, może z delikatnie mniejszą dynamiką, świat byłby piękniejszy!