Elektroda.pl
Elektroda.pl
X
Please add exception to AdBlock for elektroda.pl.
If you watch the ads, you support portal and users.

Radio JVC KD-R721BT słaby odbiór FM

skarabeusz82 19 Jul 2012 00:24 7514 16
  • #1
    skarabeusz82
    Level 11  
    Witam serdecznie i na początku proszę o wyrozumiałość i pomoc. Mam problem ze słabym odbiorem rozgłośni radiowych. ale od początku. Mieszkam w Niemczech do Szczecina z skąd łapie radio Zet (95,2) mam ok 100km. W moim mieście jeżdżą trolejbusy (napowietrzna instalacja elektryczna) co na pewno pogarsza sygnał do tego teren jest zróżnicowany dlatego mam odnośnik do moich eksperymentów. Zaczęło się od starego radia sony (kaseciak) i regulacji głowicy. Skutki raczej marne. Potem nowa antena, i inne radio, też sony, podobny model, i dalej brak efektów. Więc zainwestowałem i kupiłem nowe radio JVC kd-r721bt jakie było moje zdziwienie gdy radio grało tylko troszkę lepiej. Pamiętam parę lat temu miałem w innym aucie, Pioniera też z bluetooth (chyba deh p55 bt) i działało wyśmienicie. Na JVC zdecydowałem się bo za rozsądną cenę oferuje bluetooth z możliwością podłączenia dwóch komórek. Więc do zestawu dokupiłem tani wzmacniacz antenowy, ale mam wrażenie że to tylko pogorszyło sprawę. Zacząłem eksperymenty z anteną. U znajomego w maździe 6 owa częstotliwość łapie krystalicznie czysto z RDS. Więc cel postawiony - dorównać. Z tego co wyczytałem w necie oryginalne zestawy radiowe są dobrane do siebie. Mają aktywne anteny i według mnie regulowane przez głowicę wzmocnienie. Mój wzmacniacz wyłapuje wszystko, odbicia mocnych stacji i śnieci z miasta. (proszę mnie poprawić jeśli "krzywo myślę"). Dodatkowo muszę zauważyć że Mazda nie ma anteny dachowej. W moim seicento wykluczyłem radio, bo nowe. Zmierzyłem przewód antenowy (ok 2,5 do 3 Ohm) i zająłem się batem. Zamiast bata kabel od miernika. Radio gra wspaniale. Nie tak dobrze jak mazda w tym samym miejscu na placu, ale zadowalająco. Uciąłem więc drut 32 cm przyspawałem do śruby, tak aby wkręcić w miejsce bata i ??? Kicha. Więc sekcja zwłok oryginalnej anteny. A więc gwintowany pręt na niego nasadzona sprężyna około 2 cm długości a w nią wciśnięty plastikowy element z nawiniętym drucikiem. Postanowiłem skopiować pomysł. Gwint i sprężyna jako że w gumowej tulejce została a w miejsce drobnego drucika nawiniętego na maszt nawinąłem przewód 1mm kwadratowy, zwoje nawinąłem luźniej niż w oryginale. Na wzór oryginalnych anten z dobrych samochodów ( zaobserwowane na parkingu). odbiór się polepszył w stosunku do oryginału (dodam że wzmacniacz wyleciał w między czasie). Ale jeżeli zbliżam rękę do anteny jest lepiej. temat zgłębiam dalej. Uciąłem drut 74 cm i przyspawałem do śruby. Efekt kiepski, więc postanowiłem połowę z tej długości nawinąć w formie sprężynki o średnicy 12 mm. wprowadzając indukcję odbiór się poprawił ale dalej pierwsze miejsce ma ulepszona kopia oryginału. Więc czekam na dalsze propozycje fachowców. czy miejsce montażu wzmacniacza ma znaczenie. Pierwotnie był przy radiu, ale jak na mój gust powinien być zaraz przy antenie i najlepiej sterowany z głowicy radia (czy niebieski przewód w kostce ISO jest do sterowania wzmacniaczem anteny czy po prostu 12v na stałe?). Co oznacza jak sygnał się poprawia gdy zbliżam ręce do anteny. Słyszałem że antena źle dobrana, ale co poprawić. I jeszcze jedno przewód antenowy był za długi więc go ładnie zwinąłem. Czy to ma duże znaczenie. Mam mierniki którymi mogę zmierzyć pojemność i indukcję przewodu antenowego, jeżeli miało by to pomóc w dostosowaniu czy obliczeniu parametrów mogę zmierzyć i podać. dodam że antena znajduje się na przodzie dachu i wszystkie prototypy nachylone są pod kątem około 45 stopni. proszę o opinię i propozycję. Pozdrawiam.
  • #2
    Błażej
    VIP Meritorious for electroda.pl
    1. OBOWIĄZKOWO poprawisz pisownię swojego postu!
    2. Strasznie, ale to strasznie kombinujesz! Wsadź to swoje radio do tej cudownej mazdy i porównaj odbiór.
    3. Wątpię, by lokalny nadajnik polskiego radia był słyszalny w promieniu 100 km.
    4. Jak negatywnie ma wpływać instalacja DC na odbiór FM? Rozwiń teorię.
    5. Kupiłeś tandetny wzmacniacz i jesteś zdziwiony, że zamiast wzmacniać, to generuje szumy.
    6. Wzmacniacze seryjne są zazwyczaj umieszczone w podstawach anten lub w pobliżu szyb (anteny wtapiane w szyby lub ogrzewanie tylnej szyby wykorzystane jako antena). Są zasilanie w dwojaki sposób - dodatkowym przewodem (bodajże opel), poprzez gorącą żyłę (VAG). W drugim wypadku wymagany jest separator antenowy.
    7. O funkcji niebieskiego przewodu możesz poczytać sobie w wątkach o kostce ISO.
    8. "Wzmacniacz sterowany z głowicy radia" - o co chodzi?
  • #3
    bc211
    Level 30  
    skarabeusz82 wrote:
    mam mierniki którymi mogę zmierzyć pojemność i indukcję przewodu antenowego
    Tak tylko z ciekawości spytam co to za miernik ?

    Pewnie zdążyłeś już sporo pozmieniać takie rzeczy są zwykle nierozbieralne kable antenowe o specjalnej konstrukcji, w których gorąca żyła jest w postaci spirali z izolacją powietrzną i jak sam zauważyłeś antenki 'spiralne' to szerokopasmowe a. helikalne i tak jak to robisz - 'na oko' - nie odtworzysz tego. Tu się kłania nieco radiotechniki, która dla początkującego potrafi być niezwykle frustrująca i Ty mistrzu właśnie na tym poległeś. Może to trochę nie na miejscu, ale wiedzę w tej dziedzinie zdobywa się latami czytając do tego mnóstwo książek.

    Przechodząc do rzeczy z autopsji wygląda, że potrzebny Ci koniecznie nierozbieralny komplet np. z VW (np. od golfa) ze zintegrowanym wzmacniaczem, o którym wspomniał kol. Błażej, kupiony najtaniej na szrocie, wizualnie w dobrym stanie, tzn : antenka + głowiczka + kabel + złącze + do tego oddzielnie separator do zasilania anteny poprzez gorącą żyłę.

    Albo coś na podobieństwo anten UKF grupy VW i od siebie dodam, że im starsze - tym lepsze.

    Podejrzewam, że twoim frustracjom po części winny jest kabel, który skorodowany (nawet od najmniejszego pęknięcia) potrafi zachowywać się nieprzewidywalnie.
  • #4
    skarabeusz82
    Level 11  
    Witam ponownie. Radia nie przełożę bo oryginalne z Mazdy nie jest w formacie DIN, a auto jest jeszcze na gwarancji. Radio Zet jest słyszalne, przecież w Mazdzie działa. Jeżeli chodzi o trolejbusy to zasilane są napięciem stałym w setkach woltów (nie wiem ile dokładnie, słyszałem że około 200 v) a te ich styki nie są przecież cudowne. iskrzenia nie widać ale cała infrastruktura na pewno wpływa ujemnie na eter. Wzmacniacz jest firmy AIV, wzmocnienie dla fm to 8 dB. Kupiłem ten, bo spodobało mi się, że ma osobne wyprowadzenie na masę a nie czerpie jej z ekranu anteny. A w temacie "wzmacniacza sterowanego z głowicy", wydaje mi się że producenci samochodów w przypadku mocnego sygnału kierują mniejsze napięcie do przedwzmacniacza żeby nie wzmacniał odbić. Układy a.r.w. w głowicy mogą współpracować z przedwzmacniaczami w antenach. proszę kogoś z doświadczeniem o wypowiedź w temacie. Może jakieś wzory ? Jak poprawić odbiór ?

    Dodano po 35 [minuty]:

    Mierniki to Uni-t ut70a i ut81b, a przewód antenowy jest nowy ma tydzień. Na początku kupiłem nową antenę, ale przewód został stary, po kilku dniach testów wymieniłem przewód. Staram się wszystko dokładnie sprawdzać krok po kroku, wyciągając wnioski, co w jakim stopniu wpływa na całokształt.
  • #5
    bc211
    Level 30  
    Nie wiem dlaczego uczepiłeś się tej trakcji elektrycznej. Twojemu radiu daleko do odebrania zakłóceń, które nadaje, bo inna jest długość anteny nadawczej, którą stanowi w związku z tym inna jest długość fali mało tego sygnał, który nadaje trakcja trudno zdefiniować jako sygnał radiowy różne źródła definiują to inaczej do odebrania sygnału z trakcji potrzebny jest specjalistyczny sprzęt stosowany w komunikacji łodzi podwodnych rzędu kilkadziesiąt Hz kiedy ogólnie przyjętą częstotliwością radiową określa się falę o f powyżej 3kHz. Zakłócenia i owszem również generuje, ale twojemu radiu daleko do odebrania tych zakłóceń. I tutaj znowu długość fali, która jest poza polem widzenia Twojego radia żeby je odebrać antena musiałaby być podłączona nie wiem do jakiegoś rurociągu "iskrzenie" styczników, czy "smażenie się" transformatorów to również nie ta długość fali a poza tym z samej definicji modulacja FM jest odporna na tego typu zakłócenia. Automatyka - radio UKF odbiera modulację FM, która nie potrzebuje automatyki, bo powyżej parametru określanego mianem czułości użytkowej radio będzie odbierać tak samo niezależnie od siły odbieranego sygnału. Po prostu: dla częstotliwości UKF wszystkie zakłócenia, które mogłyby powstać w stycznikach, transformatorach itd. "giną" od razu u źródła, bo dla nich trakcja jet uziemieniem.

    Wiesz teraz to się zastanawiam czy Ty piszesz poważnie, czy jaja sobie robisz.
    skarabeusz82 wrote:
    Układy a.r.w. w głowicy mogą współpracować z przedwzmacniaczami w antenach
    Pokaż źródło tych rewelacji i do czego zmierzasz ?

    Jak wygląda w miejscu, w którym robisz próby jakość odbioru na innych odbiornikach UKF ?
  • #6
    skarabeusz82
    Level 11  
    Nasze rozważania idą w złym kierunku. zostawmy zakłócenia, skupmy się na tym jak poprawić antenę. Nie chcę postów typu kup .... , lecz "spróbuj skrócić kabel antenowy" , lub zrób większą cewkę na maszcie anteny. Za radą bc211 znalazłem w internecie stronę http://elektronikjk.republika.pl/s26.html
    może komuś się przyda.
    Takich informacji potrzebuje.
  • #7
    bc211
    Level 30  
    skarabeusz82 wrote:
    W moim seicento wykluczyłem radio, bo nowe
    I tu jesteś w wielkim błędzie. Zrób jak radzi Błażej przełóż go do innego niekoniecznie do tej mazdy.
    Rozumiem, że nowo zakupiony kabel posiada impedancję falową 75Ω ? Połączenia wszystkie 100% czyste i pewne ?
    skarabeusz82 wrote:
    Nie chcę postów typu kup .... , lecz "spróbuj skrócić kabel antenowy"
    I słusznie... to też miałem na myśli jeżeli nie znam impedancji falowej kabla, lub mam uszkodoną antenę docinam do ½λ*k. Dotnij do 110cm, lub wielokrotność i nie pytaj dlaczego - to będzie odpowiednia długość. Odnośnie ironizującej części Twojej wypowiedzi po części masz rację, bo w niektórych typach a. owija się pręt grubym drutem, żeby zwiększyć jego szerokopasmowość
  • #8
    skarabeusz82
    Level 11  
    Dziękuje za zainteresowanie tematem. Zaczynamy kroczyć w dobrym kierunku. Nie chciałem wcześniej ciąć kabla, bo obiło mi się o uszy że ma to znaczenie. Za poprawną wskazówkę duże piwko dla bc211. Nie pytam dlaczego, podałeś wzór i to wszystko. Chcę żeby czytający ten post zwrócili uwagę, że jeśli chcą dopieścić swoją instalację antenową, muszą też zwrócić uwagę na długość kabla (np. jeżeli widać że był cięty). Poza tym niefachowo zarobiona stara wtyczka (w tym momencie nie dysponuję nową) może przynieść więcej szkód niż pożytku. Główny powód moich rozważań to wyłuskanie zasad którymi należy się kierować. Nie chce mi się wierzyć że antena na szybie (chyba taką ma mazda) będzie lepsza od mojej ponad linią dachu. Poza tym wydaje mi się że producenci kierują się też estetyką i nie walą bata na środku dachu (ponoć najlepsza opcja) tylko "płetwę rekina", a radio i tak gra lepiej niż dowolnie zmontowany przez nas zestaw. I jeszcze temat zbliżanych rąk. Kto wytłumaczy dlaczego sygnał się poprawia, albo np. jak otwieram drzwi od samochodu. Dodam jeszcze, że we wszystkich testach nie miało znaczenia czy silnik pracuje czy nie. Pozdrawiam.
  • Helpful post
    #9
    bc211
    Level 30  
    Antenki dachowe w postaci unipola skracanego elektrycznie, w terenie otwartym będą zawsze lepiej odbierać sygnał nadawany w polaryzacji pionowej. Do łączności dalekiego zasięgu wykorzystuje się polaryzację poziomą anten i w takiej też polaryzacji fali nadaje Twoje radio z nadajnika RTCN Kołowo. Anteny montowane w tylnich szybach, wszystkie jakie widziałem, mają polaryzację poziomą m.in. pewnie dlatego ta mazda odbiera lepiej, niż twoje auto i antenka, którą chcesz zrobić powinna mieć właśnie taką polaryzację roboczą H - poziomą w związku z czym konstrukcyjnie niezbyt skomplikowana antenka będzie miała charakter kierunkowy, bo na dookólny odbiór DX polaryzacji H prostej metody nie ma. Przy tak potężnej ERP=60kW porządne radio odbierze sygnał w odległości 100km dosłownie z byle czego dlatego najbardziej podejrzane zamieszaniu jest nowo zakupione radio JVC z badziewnym, albo też uszkodzonym tunerem FM (głowicą).
  • #10
    skarabeusz82
    Level 11  
    Witam serdecznie po krótkiej przerwie. Ostatnio urządziłem sobie małą wycieczkę po Polsce i muszę powiedzieć że radio nie gra najgorzej. Jedynie w okolicach Inowłodza RMF na chwilę zanikło. W moich rodzinnych stronach (gdzie mam porównanie) stacje są dość dobrze słyszalne, co wyklucza uszkodzenie głowicy fm. Chciałbym jednak odkryć tajemnicę dobrego odbioru. Uwaga bc211 jest słuszna, wspomniane wyżej samochody mają anteny na szybie przez co lepiej ściągają polaryzację poziomą, jednak męczy mnie fakt że zbliżając ręce do anteny odbiór, przynajmniej w tym jednym określonym miejscu, poprawia się, co wskazuje jednoznacznie na antenę (brak dopasowania). Przeprowadziłem kilka eksperymentów i wywnioskowałem że kształt anteny ma bardzo duże znaczenie, więc rady o kawałku drutu są dla mieszkańców dużych miast a ja, kombinuję z uchwyceniem słabego sygnału. Więc reasumując: tuner choć nie najlepszej jakości ale sprawny, przewód antenowy wymieniony na dobry ( ciasny gruby splot ekranu, porządne wtyczki i odpowiednia długość). Czekam na propozycje konstrukcji wierzchołka anteny. Przypomnę że jak do tej pory najlepiej spisała się antena z "ciasną" cewką u spodu (sprężyna umożliwiająca zginanie się) i rozciągniętą cewką u góry. Przebiła nawet nową antenę, renomowanej firmy z wbudowanym wzmacniaczem 14 dB. Może ktoś poda wymiary do jakich należy dążyć, lub zwróci uwagę na coś, co do tej pory zostało przeoczone.
  • #11
    bc211
    Level 30  
    Antenka SPECTRA-2000-TURBO ma polaryzację deklarowaną H montuję ją w ciężarówkach - za globem, bo obudowa jest lipna - żeby nie odpadła.

    Bardzo dobra antenka szerokopasmowa dookólna na mikrofalowych gaas-fetach.
  • #12
    brutuz
    Level 11  
    Tak na marginesie to napięcie zasilające trolejbusy (tramwaje) jest napięciem stałym i nominalnie wynosi 600V DC. W porywach może wynieść nawet ponad 800V nie mówiąc o przepięciach.
  • #13
    skarabeusz82
    Level 11  
    Witam, i od razu do brutusa. nie obraź się ale walisz jak bc211 na początku, czyli nie na temat. za uwagę oczywiście dziękuję. Ja szukam informacji takiej jak ta:

    Anteny śrubowe
    Jednym ze sposobów na zmniejszenie przestrzeni zajmowanej przez antenę jest zwinięcie jej przewodu w spiralę. W ten sposób powstają anteny śrubowe lub inaczej helikalne.
    Jeżeli obwód zwoju i odstęp między kolejnymi zwojami jest porównywalny do długości fali antena promieniuje falę spolaryzowaną kołowo. Kierunek maksymalnego promieniowania pokrywa się z osią. Anteny pracujące w ten sposób pracują w rodzaju osiowym (axial mode helical). Jeżeli średnica zwoju i odstęp między zwojami jest dużo mniejszy niż długość fali wówczas jest to rodzaj normalny (normal mode helical). Charakterystyka promieniowania anteny pracującej w trybie normalnym jest podobna do charakterystyki unipola – maksimum promieniowania pojawia się w kierunku prostopadłym do osi anteny. W trybie normalnym fala jest spolaryzowana eliptycznie. W zależności od kształtu i rozmiaru płaszczyzny ziemi charakterystyki promieniowania rzeczywistych anten mogą się różnić od idealnych.
    Dokładne zaprojektowanie wymiarów anteny śrubowej jest trudniejsze w porównaniu do projektowania dipoli i unipoli. W związku z tym anteny śrubowe są zazwyczaj wytwarzane w oparciu o zależności uzyskane eksperymentalnie. Precyzyjne strojenie anteny takiej można przeprowadzać ściskając bądź rozciągając spiralę.
    To cytat ze strony:
    http://elektronikab2b.pl/biznes/2305-anteny-podstawowe-parametry-i-charakterystyka
    Widzę że fachowców ciężko zachęcić do współpracy z "ambitnym" laikiem. Pozdrawiam.
  • #14
    skarabeusz82
    Level 11  
    Witam ponownie. Po kilku dniach prób z antenami własnej roboty (głównie helical) mogę się pochwalić małymi sukcesami, ponieważ moje anteny spisywały się lepiej niż kupne. Nie będę podawał wymiarów bo jak mówią znawcy to efekt eksperymentów i w innym aucie może nie działać tak jak u mnie. Prace nad doskonaleniem zostały przerwane, bo po ruszeniu samochodem sygnał słabł, co wskazuje na dużą kierunkowość. Wpadła mi w ręce pokojowa antena telewizyjna i radiowa w jednym, z możliwością zasilania na 12V i "zaawansowanymi" filtrami. Wzmocnienie ok 36 dB. nie wiem czy to wzmocnienie odnosi się też do anteny fm, ale pierwsze próby "zaszczepienia" do samochodu są obiecujące. W miejscu gdzie mieszkam, w dolinie bez problemu łapie zet na 95,2 (wzmacniacz ma 2/3 mocy) co w poprzednim miejscu testowym, położonym dużo wyżej był z tym duży problemem nawet z najlepszą anteną. Konstrukcja pierwowzoru została uproszczona o antenę telewizyjną, radiową, transformator 220V i obudowę. Wzmacniacz w prowizorycznej obudowie, podłączony do bata na dachu trafi jutro do auta na stałe. Proszę o porady na co powinienem zwrócić uwagę. W oryginale dwie antenki radiowe (teleskopowe), które w moim mniemaniu robiły za dipol, były podłączone do wzmacniacza zwykłym przewodem dwużyłowym, coś na wzór symetryka. Nie wiem jak to będzie gdy bat podłącze koncentrykiem. Więc znowu proszę o rady. I jeszcze jedno, ponoć głowica radia jest zabezpieczona, ale boje się przesterowania jak wyjadę z mojej doliny. 36 dB skręcone o 30 procent to i tak sporo. Pozdrawiam
  • #15
    skarabeusz82
    Level 11  
    Oj nikt się tematem nie interesuje. Postanowiłem spisać najważniejsze rzeczy które zauważyłem i wypraktykowałem.

    1. jeżeli dopiero zastanawiasz się nad kupnem radia polecam coś ze stajni Pioneer lub Alpine. Odradzam JVC (subiektywna ocena). Jest duża różnica pomiędzy głowicami której nie dostrzeżesz jak radio jest podpięte w sklepie. (jeżeli już bardzo chcesz zorientuj się na jakich częstotliwościach znajdziesz bardzo słabe stacje i szukaj ich na skali)
    2. zasilanie - jeżeli robimy swoje, to podłączamy do pewnego źródła a nie do pierwszego napotkanego kabelka na którym świeci żarówka. To samo tyczy się masy. (brzęczenie lub przygasanie radia)
    3. aby uniknąć rozładowania akumulatora staramy się podpinać osobno zasilanie po stacyjce (nie mostkować z stałym plusem)
    4. przewód antenowy musi mieć masę zarówno po stronie radia jak i anteny inaczej ekran nie spełnia swojej roli.
    5. jeżeli kupujemy antenę, to z głową. Najlepiej z przewodem (którego nie skracamy, chyba że wiesz co robisz), dachową a nie naklejaną na szybę ( zazwyczaj szajs), z dobrym przewodem antenowym (wytłumaczę na końcu)
    6. jeżeli jeszcze nie masz zamontowanej anteny w aucie lub masz możliwość przeniesienia to niech będzie w tylnej części dachu.
    7. z daleka od wzmacniaczy (chyba że jest to antena aktywna z wbudowanym wzmacniaczem.). Jeżeli już koniecznie się uparłeś na wzmacniacz to niech będzie zaraz za anteną a nie przy radiu.
    8. jeżeli nie musisz nie wymieniaj radia. Radzę zostawić oryginalne radio z auta, które zazwyczaj ma sterowanie w kierownicy lub zewnętrzny wyświetlacz. Z reguły odbierają dużo lepiej niż kupione wodotryski. Jak potrzebujesz usb to kup sobie dobry transmiter. Jak oryginalne radio kiepsko odbiera to sprawdź wszystkie punkty które opisałem wcześniej, czy antena jest aktywna, jeżeli tak to czy ma zasilanie. Wzmacniacze anten aktywnych często ulegały zalaniom lub innym awariom. To że antena nie ma dodatkowego kabelka, nie świadczy że jest pasywna (grupa WV i nie tylko), a potem wydaj wyrok na radio. Przeciętny człowiek 90 procent czasu słucha radia a 10 procent innych źródeł więc nie napalaj się na te "choinki" ze sklepowych wystaw. Po miesiącu i tak będziesz słuchał radia.


    Ja końca doszedłem dopiero jak kupiłem porządną antenę od Hirschmann'a, aktywna z 150 ohm'owym przewodem w oryginale. Zamocowałem ją na tyle dachu przez co zginą problem szumów po otwarciu drzwi. Muszę się pochwalić że dopiłem swego. W tym momencie moje JVC odbiera porównywalnie do mazdy z pierwszego postu. A wzmacniacz z anteny pokojowej wyleciał, był przewidziany konstrukcyjnie do dipola, i z moimi antenami nie współpracował. Może komuś się te rady przydadzą. Ja w międzyczasie utopiłem kupę kasy na eksperymenty ale doświadczenia mi nikt nie zabierze. Pozdrawiam.
  • #16
    tykasan
    Level 9  
    Quote:
    4. przewód antenowy musi mieć masę zarówno po stronie radia jak i anteny inaczej ekran nie spełnia swojej roli.


    Czy masa przewodu antenowego anteny aktywnej też musi być połączony z masą samochodu?
    Czy nie zrobię przez to kuku mojemu odbiornikowi radiowemu?
    Marcin
  • #17
    skarabeusz82
    Level 11  
    Tak, i w sumie o to chodzi. Masa przewodu antenowego musi byc zamknieta (petla) bo inaczej moga sie indukowac na niej zaklucenia.