O partycjach GPT i Advanced Format

Witam.

Jako że na elektrodzie mało jest szczegółowych informacji na ten temat, postanowiłem rozpocząć dyskusję na ten temat aby rozwiać wątpliwości oraz przekonania co do partycji GPT. Wolałbym ten temat w dziale "Komputery serwis" a nie "Komputery FAQ".

Dlaczego GPT.

Wady partycji MBR:
- Ograniczenie pojemności partycji do 2 TiB (teoretycznie 16 TiB w dyskach 4Kn). Oznacza to że na dyskach twardych o pojemności większej niż 2TiB wymagane jest utworzenie dwóch partycji. Niektóre starsze systemy operacyjne mogą mieć kłopot z bootowaniem systemu umieszczonego na tak skonfigurowanych dyskach twardych (nie czytają powyżej 2 TiB), także z tym czy system jest zainstalowany na partycji podstawowej czy logicznej (w przypadku wielu systemów na jednym dysku). Także niektóre stare kontrolery SATA mogą mieć problem z obsługą dysków o pojemności powyżej 750 GB.
- Ograniczenie do 4 partycji podstawowych (lub 3 partycje podstawowe i 1 partycja rozszerzona).

Zalety wynikające z użycia partycji GPT:
- Praktycznie brak ograniczeń co do pojemności dysku (limity rzędu eksabajtów).
- Możliwość utworzenia do 128 partycji.
- Brak utrudnień związanych z tworzeniem partycji rozszerzonych - po prostu w GPT występują wyłącznie partycje podstawowe.
- Możliwość przypisania poszczególnym partycjom indywidualnych nazw (prócz etykiet dostępnych przez systemy plików), co ułatwia identyfikację poszczególnych partycji.

Wady partycji GPT:
- Nie jest zgodny ze wszystkimi systemami operacyjnymi rodziny Microsoft Windows (dostęp do danych począwszy od XP w wersji 64-bitowej).
- Uruchamianie systemów operacyjnych rodziny Microsoft Windows (począwszy od Vista) na dyskach twardych z tablicą GPT wymaga komputera wyposażonego w system UEFI.

* Systemy operacyjne rodziny Linux i FreeBSD mają możliwość uruchomienia systemu na komputerze wyposażonym zarówno w system UEFI jak i w stary BIOS - patrz "BIOS boot"

Opis partycji GPT → wiki.

Sektor LBA 0 - MBR.
W dalszym ciągu MBR jest tworzony metodą tradycyjną, jednak wyłącznie w celu ochrony dysku przed nadpisaniem w przypadku użycia w systemie operacyjnym nieobsługującym GPT. Jest to tzw. ochronny MBR, który zawiera jedną partycję o rozmiarze całego dysku (ograniczone do 2 TiB w dyskach o większej pojemności), o typie EEh. Bootloader domyślnie nie jest tworzony.

Sektor LBA 1 - nagłówek tablicy GPT.
Zaczyna się od sygnatury "EFI PART", zawiera adresy LBA tego nagłówka GPT, zapasowego nagłówka GPT, początku i końca obszaru przeznaczonego dla partycji oraz numer unikalny GUID (UUID) dysku twardego. Dodatkowo nagłówek GPT zabezpieczony jest sumą kontrolną CRC32, zapisaną w tym samym obszarze nagłówka GPT. Przy tworzeniu tablicy partycji GPT tworzony jest także zapasowy nagłówek tablicy GPT oraz zapasowe wpisy partycji - zazwyczaj na samym końcu dysku.

Sektory LBA 2-33 - wpisy partycji.
Jeden wpis partycji zawiera typ partycji (numer GUID), unikalny numer partycji (UUID), adres LBA64 początku i końca partycji, atrybuty partycji oraz nazwę partycji (36 znaków w kodzie UTF-16). Jeden wpis partycji zajmuje 128 bajtów. Numery typu partycji (GUID) są praktycznie z góry ustalone przez system operacyjny, zależne od zastosowania - zastępuje on typ partycji stosowany w stylu partycji MBR, który miał wielkość jednego bajtu. Atrybuty partycji chyba nie są jeszcze wykorzystywane przez wszystkie systemy operacyjne.

Dla zrozumienia zamieszczam załącznik z przykładową tablicą GPT (sektory 0-33) z bootloaderem BIOS Grub w MBR.

Advanced Format.
Dzięki GPT będą automatycznie wykrywane dyski 4Kn, jednak nie mam żadnych informacji na ten temat i co jak z powyższymi numerami LBA.
Przy obecnych dyskach AF 512e (sektor 4k, emulacja sektora 512) nie ma konieczności specjalnego formatowania dysków, zarówno przy tablicy partycji MBR, ponieważ obecnie stosuje się wyrównanie do MiB. Pierwsza partycja zaczyna się od sektora LBA 2048 (czasami od 1024). Problemy z AF 512e wywołuje Windows XP i starsze systemy operacyjne które wyrównują do CHS - pierwszy sektor partycji od LBA 63, a nie od wyrównanego do 4k sektora LBA 64. Skutkuje to minimalnym obniżeniem wydajności dysku twardego.
Pojawia się problem z przejściówkami USB-SATA w postaci nieprawidłowego rozpoznawania sektora 512e jako 4kn. Powoduje to że odczyt zawartości dysku podłączonego z przejściówką USB a podłączonym z kontrolerem SATA płyty głównej staje się niemożliwy przez nieprawidłowe odczytanie rozmiarów partycji oraz adresowania poszczególnych sektorów.

Systemy operacyjne GNU/Linux.

Do obsługi dysków z partycjami GPT służą narzędzia gdisk, parted oraz nakładka graficzna gparted. Przy korzystaniu z gparted praktycznie nie zauważa się różnic przy tworzeniu partycji w stosunku do MBR. Trzeba tylko zauważyć że stosowane jest wyrównanie do MiB - nie ma dzięki temu problemu z dyskami twardymi AF (512e). Partycje w Linuksie zaczynają się od sda1 (sdb1 itd.) w kolejności utworzenia (nie mamy zbytnio wpływu na ich kolejność), zalecane jest w przypadku montowania partycji korzystania z unikalnego numeru partycji UUID.
Istnieją trzy możliwości instalacji systemu operacyjnego. → Link

a) BIOS Boot.
Wymagany jest bootloader Grub2 (grub-pc) oraz dodatkowa partycja BIOS Boot → Wiki. Ponieważ na dyskach MBR Grub instaluje się w wolnym miejscu pomiędzy MBR a pierwszą partycją, a w dyskach GPT obszar ten jest zajęty, trzeba zarezerwować wydzieloną partycję na obraz Gruba. Rozmiar partycji to minimum 32 kiB, lecz w przypadku gparted minimalny rozmiar to 1 MiB, należy wybrać brak systemu plików oraz flagę "BIOS_GRUB". Partycja ta otrzymuje we wpisie partycji numer GUID 21686148-6449-6E6F-744E-656564454649 (o treści "Hah!IdontNeedEFI"). Instalacja Grub2 przebiega automatycznie i nie trzeba dodatkowej konfiguracji. W MBR zostaje zapisany bootloader, na partycji BIOS Boot jądro Guba, a w katalogu /boot/grub/ reszta konfiguracji Gruba.

b) UEFI Boot.
Wymagany jest bootloader EFI (grub-efi) oraz partycja systemowa EFI → Wiki. Wymagania przy tworzeniu partycji systemowej EFI:
- Zalecany rozmiar 100-250 MB, system plików FAT32. Moim zdaniem może być mniejszy, lecz z powodu ograniczeń FAT32 nie może być mniejszy niż 32 MiB i 256 MiB dla dysków 4Kn.
- Włączona flaga "BOOT". Dodaje w chronionym MBR flagę "BOOT" oraz zmienia typ partycji na typ EFh.
- Miejsce montowania /boot/efi.
W przypadku istniejącej partycji systemowej EFI z Windows nie jest konieczne zakładanie nowej, wystarczy dodać miejsce montowania /boot/efi.
Osobiście nie przetestowałem jeszcze tej metody, jednak przy instalacji np. Ubuntu 12.04 LTS nie powinno być żadnych problemów, jednak aby Ubuntu zainstalowało się z trybem bootowania UEFI, instalator Ubuntu musi być także uruchomiony w trybie UEFI.

c) Secure Boot.
Wymagania są podobne jak w przypadku bootowania przez UEFI, jednak dodatkowo wymaga podpisanego bootloadera, jądra oraz w przypadku dystrybucji Ubuntu pakietu shim który zawiera certyfikat od Microsoftu. Niestety w wersji 12.04 LTS funkcja Secure Boot nie działa, pojawiła się dopiero w 12.10. Obecna wersja 14.04 LTS działa prawidłowo w moim przypadku, jednak w na niektórych komputerach mogą być problemy z certyfikatem. Ubuntu posiada w tym celu bootloadery z własnym kluczem Canonical oraz kluczem Microsoft.

Uwagi.
Nie jest możliwe używanie bootowania BIOS oraz UEFI jednocześnie. Wynika to z konieczności przeinstalowywania GRUB-PC i GRUB-EFI. Istnieje jednak pewne obejście w postaci zainstalowania drugiego systemu Linuksowego w trybie BIOS na partycji GPT, z osobną partycją /boot i BIOS-GRUB.

Systemy operacyjne Microsoft Windows.
Obsługa dysków GPT w systemach Windows została opisana na stronie Wikipedii: →Wiki


Dual Boot - Windows i Linux.
Większość fabrycznie instalowanych systemów operacyjnych począwszy od Windows 8 jest instalowanych w systemie UEFI oraz Secure Boot, z tego powodu Linux musi być także zainstalowany w trybie UEFI.
Jeżeli jednak systemy z rodziny Microsoft Windows zostały zainstalowane na tablicy MBR (np. przez zgodność z XP), Linux oczywiście instalowany jest w trybie BIOS na tablicy MBR.
W przypadku włączonego Secure Boot rodzą się znaczne problemy z uruchomieniem innych systemów operacyjnych zgodnych z Secure Boot. Oczywiście zawsze jest możliwość zainstalowania Linuksa w zwykłym UEFI, lecz przełączanie pomiędzy systemami wymaga włączenia lub wyłączenia Secure Boot. Uruchomienie np. częściowo wspieranego Ubuntu 12.04 LTS może zależeć od danego komputera, lub konieczności modyfikacji w firmware UEFI komputera.
W przypadku pudełkowego Win 8 Pro udało mi się dokonać dual boot poprzez Grub.
W Windows 8.1 Preview bootloader Grub secure boot działa do czasu uruchomienia Windowsa 8.1, który z jakiś powodów usuwa bootloader Grub z kluczem Microsoftu. Ponowne uruchomienie Linuksa wymaga wyłączenia Secure Boot i włączenia UEFI, po czym trzeba wgrać ponownie GRUB z opcją Secure Boot.

Mam takie nietypowe pytanie. Czy na dysku z GPT, jest możliwość tworzenia partycji LOGICZNYCH ? Przestrzeń extended która jest dzielona na partycje logiczne, jest bardzo wygodna. O ile się nie mylę, nie ma tam limitu partycji. A tutaj na GPT widzę że limit to 128 partycji.

Nie, wszystkie partycje tworzone w GPT są partycjami "podstawowymi".
Partycje rozszerzone i logiczne to taka kolejna nakładka na DOSa aby zwiększyć ilość partycji oraz zachować kompatybilność ze starszymi systemami.
Partycja rozszerzona może mieć 128 partycji logicznych, czyli teoretycznie 512 partycji logicznych na dysku, jednak należy pamiętać o ograniczeniu rozmiaru dysku twardego do 2TiB w MBR.
W celu bardziej elastycznego zarządzania partycjami stosuje się zupełnie inne rozwiązania, znane z rozwiązań serwerowych.

Dziwne, ponieważ mam partycje extended i z ciekawości robiłem partycje po 43GB, patrząc ile ich wejdzie w obszarze do 2 TB. Dojechałem do około 40 partycji logicznych i od tego momentu nie można utworzyć nowych partycji logicznych. Pozostało około 270GB wolnego miejsca którego nie da się przypisać. Wygląda na to że logicznych nie da się zrobić tak dużo jak zakładałem.

BANANvanDYK wrote:

Witam.

Wady partycji MBR:
- Ograniczenie pojemności dysku do 2 TiB (teoretycznie 16 TiB w dyskach 4Kn).

Nie wprowadzaj w błąd. Używam MBR na dyskach 3 TB bez żadnych problemów.


Windows 10 i xp oraz kilka linuksów mam zainstalowane na jednym dysku na MBR i żadnych problemów z instalacją. Nie ma konieczności instalowania windowsa na UEFI jak napisałeś wcześniej.
"Z racji tego, że systemy Windows praktycznie wymagają UEFI z GPT, Linux musi być zainstalowany w trybie UEFI. "
Na przyszłość to zanim coś skopiujesz z netu to sprawdź czy to prawda.
Pozdrawiam

Posiadany przez Ciebie dysk ST3000DM001 jest dyskiem Advanced Format, czyli posiada sektory o rozmiarze 4kiB, zatem możesz na nim utworzyć partycje MBR o rozmiarze 16TiB (choć firmware dysku emuluje rozmiar klastra 512b). 2TB to ograniczenie rozmiaru pojedynczej partycji MBR.

Ten dysk ma AF 512e. Racja, z dyskami powyżej 2TB jest problem taki, że nie można utworzyć jednej partycji o rozmiarze powyżej 2TiB, tylko dwie.

linuks wrote:

Windows 10 i xp oraz kilka linuksów mam zainstalowane na jednym dysku na MBR i żadnych problemów z instalacją. Nie ma konieczności instalowania windowsa na UEFI jak napisałeś wcześniej.
"Z racji tego, że systemy Windows praktycznie wymagają UEFI z GPT, Linux musi być zainstalowany w trybie UEFI. "

Niedoprecyzowane było stwierdzenie. Od kiedy wszedł Windows 8, instalowany był fabrycznie na komputerach z UEFI z włączonym SecureBoot, dlatego aby można było wgrać obok niego Linuksa to musi być zainstalowany po UEFI. Jeśli ktoś zainstalował go ręcznie na dysku z MBR to oczywiście wszystko będzie działało po starym Biosie. Zwróć uwagę że masz także XP - jego byś już nie zainstalował na dysku z GPT i po UEFI.
Artykuł napisałem dwa lata temu i o nim zapomniałem aby zaktualizować.

BANANvanDYK wrote:

(dostęp do danych począwszy od XP w wersji 64-bitowej).

Data założenia tego tematu to maj 2014 a już w 2011 był możliwy dostęp do danych na dysku GPT w WinXP 32-bit za pomocą zewnętrznego narzędzia Paragon GPT Loader więc warto o tym wspomnieć.

linuks wrote:

"Z racji tego, że systemy Windows praktycznie wymagają UEFI z GPT ..."

Racja, to tylko instalatory Windows od Vista w górę wymagają GPT pod UEFI ale bios UEFI wcale nie potrzebuje partycji GPT i równie dobrze wystartuje z dysku MBR FAT/FAT32 dowolny loader UEFI. Tutaj ważny jest nie styl GPT/MBR partycji a plik w podkatalogu EFI/Boot/bootx64.efi
P.S. Stosując loader UEFI bootmgfw.efi z 64-bitowej testowej wersji Windows Server 2008 (Longhorn) 16497 można pod UEFI+CSM uruchomić (nie zainstalować) WinXP 64-bit zarówno z dysku MBR jak i GPT:
Windows XP 64-bit lub 32-bit - czy da się odpalić z EFI?
Obstawiam iż na 99% nowszego Windowsa zainstalowanego na MBR w trybie legacy da się uruchomić z partycji MBR za pomocą loadera UEFI bootmgfw.efi w trybie UEFI+CSM

BANANvanDYK wrote:

Wady partycji MBR:
Także niektóre stare kontrolery SATA mogą mieć problem z obsługą dysków o pojemności powyżej 750 GB.

W takim wypadku będą miały problem i z GPT.

BANANvanDYK wrote:

Wady partycji MBR:
Ograniczenie do 4 partycji podstawowych (lub 3 partycje podstawowe i 1 partycja rozszerzona).

Warto wspomnieć, że na partycji rozszerzonej można utworzyć praktycznie nieograniczoną liczbę partycji logicznych (tutaj limity narzuca system). Należy jednak zaznaczyć, że niektóre systemy mają problem aby wykonać rozruch z partycji nie będącej partycją podstawową.
Dodatkowo, można się wspomagać LVM lub bardziej wyrafinowanymi rozwiązaniami (Btrfs, ZFS, itd.).

BANANvanDYK wrote:

Zalety wynikające z użycia partycji GPT:
Możliwość utworzenia do 128 partycji.

Gdyby komuś nie wystarczał ten limit, może posłużyć się chociażby LVM.

BANANvanDYK wrote:

Wady partycji GPT:
Nie jest zgodny ze wszystkimi systemami operacyjnymi rodziny Microsoft Windows (dostęp do danych począwszy od XP w wersji 64-bitowej).

Windows XP nie posiada wsparcia ani do zapisu ani do odczytu GPT. Takowe ma Windows XP Professional x64 Edition (skrajnie niszowy, szczególnie na polskim rynku), 32-bitowy Windows Server 2003 SP1 oraz 64-bitowy Windows Server 2003.

BANANvanDYK wrote:

Wady partycji GPT:
Uruchamianie systemów operacyjnych rodziny Microsoft Windows (począwszy od Vista) na dyskach twardych z tablicą GPT wymaga komputera wyposażonego w system UEFI.

Możliwość odczytu danych to jedno, zaś rozruch systemu to drugie. Rozruch z GPT jest możliwy dopiero od Windows 8 jeśli chodzi o systemy 32-bitowe, oraz Windows Vista jeśli chodzi o systemy 64-bitowe (no chyba, że uwzględnimy Windows Server 2003 dla Itanium).

BANANvanDYK wrote:

Systemy operacyjne GNU/Linux.
Do obsługi dysków z partycjami GPT służą narzędzia gdisk, parted oraz nakładka graficzna gparted.

fdisk (od util-linux 2.23) również doczekał się wsparcia dla GPT. To samo tyczy się sfdisk od wersji 2.26. Osobiście polecałbym korzystanie z parted i ewentualnych nakładek na niego (jak wspomniany gparted).

BANANvanDYK wrote:

Systemy operacyjne GNU/Linux.
Przy korzystaniu z gparted praktycznie nie zauważa się różnic przy tworzeniu partycji w stosunku do MBR.

Zauważa, zauważa. Daje m.in. możliwość utworzenia etykiety partycji (to nie to samo co etykieta na danym systemie plików, gdyż nie każdy to wspiera).

BANANvanDYK wrote:

b) UEFI Boot.
Wymagania przy tworzeniu partycji systemowej EFI:
- Zalecany rozmiar 100-250 MB, system plików FAT32. Moim zdaniem może być mniejszy, lecz z powodu ograniczeń FAT32 nie może być mniejszy niż 32 MiB i 256 MiB dla dysków 4Kn.

Niektórzy raportowali problemy w przypadku partycji mniejszej niż 512 MiB (537 MB).

Roderick W. Smith wrote:

Although the EFI specification is mute on the subject of the ESP's size, most OSes make it fairly small—Macs ship with 200MiB ESPs, and the Windows 7 installer creates one of just 100MiB. (That value has been raised to a bit over 200MiB on newer versions of Windows.) Some users, however, have found that some EFIs have bugs that cause problems with FAT32 ESPs that are under 512MiB (537MB) in size. One very common problem is files that can't be read by the EFI. The Linux mkdosfs command defaults to using FAT16 for partitions of up to 520MiB (546MB). Therefore, adding a margin of safety to protect against MiB/MB confusion and rounding errors, I recommend creating an ESP that's at least 550MiB in size. If you must use a smaller ESP and if you encounter mysterious problems, try converting it to FAT16; most ESPs will work fine with this, and it may eliminate your problems. On the other hand, this may cause the Windows installer to fail should you need to install this OS.

dobry temat i fajne osoby tu się zebrały, to zapytam, o coś co od dawna mnie nurtowało a zawsze brakowało czasu aby temp zgłębić dokładnie. Chodzi o proces uruchamiania systemu na GPT

W przypadku MBR proces startu Windows pokrótce wygląda następująco:

- BIOS kieruje się do wskazanego dysku (możemy dowolnie konfigurować)
- kieruje się do pierwszych 512 bajtów, czyli MBR
- MBR szuka aktywnej partycji (możemy dowolnie konfigurować)
- MBR ładuje bootsector z aktywnej partycji
- bootsector ładuje bootloadera umieszczonego już w systemie plików, dla W10 jest to Boot Configuration Data ] (możemy dowolnie konfigurować)
- w tym momencie różnice w starcie między MBR a GPT się kończą.
- BCD ładuje kernel W10
- W10 startuje w/g parametrów zapisanych w BCD

Tutaj widzimy że mamy duży i dzięki wielu narzędziom łatwy wpływ na przebieg całego procesu.

A jak wygląda taki dokładny start na GPT ? Na jakie elementy i jakimi narzędziami mamy wpływ ?

Start z dysku GPT możliwy jest za sprawą UEFI, które to ładuje bezpośrednio z partycji FAT/FAT32 bootloader (plik *.efi). W Windows jest to bootmgfw.efi, do którego instalator Windows dodaje wpis o nazwie Windows Boot Manager w Boot Menu (NVRAM)

UEFI 64-bit (amd64) potrzebuje pliku bootx64.efi
UEFI 32-bit (ia32) potrzebuje pliku bootia32.efi
UEFI 64-bit (ia64) potrzebuje pliku ia64ldr.efi

Można też odpalić UEFI Shell i z jego poziomu ręcznie odpalać dowolną aplikację (loader) .efi zgodną z daną architekturą.

dzięki ale chodziło mi o dokładniejsze opisanie procesu
np .które to ładuje bezpośrednio z partycji FAT/FAT32 chyba NTFS lub ext4, i skąd system wie z której partycji ładować.
Proces pobieżnie nie ma różnic między MBR, jednak liczą się szczegóły.

również chodzi o narzędzi które pozwalają kontrolować proces uruchamiania ?

Uważam od lat, że GPT odbiera władze adminowi i przekazują ją do producenta, to jest kolejne narzędzie kontroli. Chroniące TYLKO interesy korporacji.
Nie ma zalet tylko same wady. Pięknie to wypunktował polanonim2016

Przed chwilą przeczytałem wpis na wikipedi o tym co podejrzewałem od lat:

W odniesieniu do wypowiedzi Ronalda Minnicha[2] można stwierdzić, że jednym z jawnie nakreślonych celów stworzenia UEFI jest „ochrona tzw. własności intelektualnej twórców sprzętu komputerowego”.
...
UEFI może zostać wykorzystany do stworzenia swoistych DRM firmware poprzez umożliwienie twórcom sprzętu programowego ograniczania sposobu w jaki tenże sprzęt może być wykorzystywany...
W 2012 roku włoscy specjaliści ds. bezpieczeństwa pracujący dla ITSEC twierdzili[3], że dzięki nowemu oprogramowaniu układowemu, tworzenie bootkitów jest znacznie łatwiejsze niż tworzenie takiego oprogramowania dla komputerów z BIOS-em.


defacto ukrycie partycji rozszerzonej i obsługa większych HDD jest "przy okazji" oraz jednocześnie colowym zablokowaniem dalszego rozwoju BIOS/MBR

Niedługo będzie sytuacja jak teraz z Androidem, blokują i możesz tylko instalować rom od producenta. Tak będzie z na pierwszy ogień z laptopami, uruchomisz tylko W10.

malik123 wrote:

dzięki ale chodziło mi o dokładniejsze opisanie procesu
np .które to ładuje bezpośrednio z partycji FAT/FAT32 chyba NTFS lub ext4, i skąd system wie z której partycji ładować.
Proces pobieżnie nie ma różnic między MBR, jednak liczą się szczegóły.

również chodzi o narzędzi które pozwalają kontrolować proces uruchamiania ?

No jak to nie ma różnic? Zwykły bios używa MBR i przerwania INT13 a UEFI od razu pliku na partycji.

UEFI ma standardowo sterownik FAT/FAT32 i np. wersja 64-bit (amd64) szuka pliku bootx64.efi na partycji FAT w lokalizacji EFI\Boot. Niektóre biosy UEFI pozwalają uruchomić UEFI Shell z katalogu głównego partycji FAT, inne mają taki Shell wbudowany.

Dowolną aplikację UEFI można też uruchomić dodając do niej skrót w Boot Menu (NVRAM) - to właśnie robi automatycznie instalator Windows. NVRAM można edytować na różne sposoby:

• z poziomu ustawień biosu
• za pomocą polecenia bcfg w UEFI Shell
• za pomocą narzędzia efibootmgr pod Linux
• za pomocą narzędzia bcdedit lub BootICE pod Windows

Windows dodaje w NVRAM skrót do Menedżera Windows (bootmgfw.efi), następnie za pomocą ustawień w pliku BCD jest uruchamiany loader Windows (winload.efi)

To sobie poczytaj o procesie bootowania Windows NT 6 pod UEFI: The Windows NT 6 boot process - naprawdę bardzo ładnie i szczegółowo opisane

super, bardzo dziękuję, sporo wskazówek gdzie i czego szukać.
dokładnie takiego opisu szukałem jak zlinkowałeś, na 'boot gpt' itp google wywala setki linków 'jak naprawić windows' dlatego zdecydowałem się tu napisać.
Różnice są duże to oczywiste, chodziło mi o co innego, że jeśli nie wnikniemy dokładnie właśnie w takie szczegóły jak podałeś teraz to ich nie zauważymy.