Jak zmieniały się standardy nadawania stacji radiowych i telewizyjnych w Polsce?

Z archiwum elektroniki.
Dzisiaj 11 kwietnia Dzień Radia, obecnie w Polsce dobrą jakość odbioru uzyskujemy dzięki nadajnikom UKF FM pracującym od 2000r. w paśmie CCIR 87,5 MHz-108 MHz, jest to transmisja analogowa z modulacją częstotliwości.
Radio podobnie jak telewizja naziemna również wkracza w erę radia cyfrowego DAB+ (Digital Audio Broadcasting), już teraz dostępne są emisje radia cyfrowego. Co ciekawe obecnie w analogowej transmisji dźwięku w paśmie CCIR możemy odnaleźć transmisje cyfrowe, nośna 57kHz przenosi dane systemu RDS (Radio Data System) z prędkością 1187.5b/s zapewniając m.in wyświetlanie komunikatów tekstowych na wyświetlaczu radia (np. nazwę utworu, wykonawcy lub nazwę stacji).

Przed 2000r. nadajniki radiowe FM UKF w Polsce pracowały w standardzie OIRT 64 MHz-74,0 MHz (starsze odbiorniki zwykle umożliwiały odbiór ~65MHz do ~73MHz). Radioodbiorniki w okresie zmiany standardu nadawania były masowo przestrajane i przerabiane aby mogły odbierać transmisję z nadajników pracujących w standardzie CCIR. Nowe pasmo było szersze. Prawidłowo przestrojona głowica pozwalała na odbiór całego nowego pasma. Dużą popularnością cieszyły się także konwertery podłączane pomiędzy antenę a wejście antenowe głowicy. W wielu miejscach (np. warszawski Wolumen) trwały zapisy na konwertery CCIR->OIRT. Konwertery posiadały zwykle trzy zakresy, aby zmieścić się z szerszym pasem na "wąskiej skali" starych odbiorników.
Co ciekawe, niektóre zachodnie odbiorniki pracujące w OIRT były wcześniej przestrajane z CCIR, po zmianie standardu były ponownie przestrajane na CCIR (czasami wystarczyło wyciągnąć pracujący w torze anteny konwerter).



Nadajniki UKF FM mają zwykle lokalny zasięg, większe zasięgi uzyskuje się wykorzystując nadajniki krótkofalowe, średniofalowe a także długofalowe oraz modulację AM. Obecnie PR I Polskiego Radia nadawany jest na częstotliwości 225kHz z nadajnika dysponującego mocą 1MW z radiowego centrum nadawczego w Solcu Kujawskim. Zasięg nadajnika wyposażonego w dwie anteny jest ogólnopolski a także możliwy jest jego odbiór poza granicami Polski.
Przed 8 sierpnia 1991r. PR I emitowany był z nadajnika w Konstantynowie (Gąbinie) z wykorzystaniem anteny półfalowej ogromnych rozmiarów (w okresie istnienia największa na świecie konstrukcja). Niestety maszt runął podczas remontu, niszcząc doszczętnie konstrukcję.

W historii polskiej telewizji poza niedawnym procesem cyfryzacji ciekawy był także moment przejścia ze standardu SECAM na PAL. W latach 1994/1995 zmiana standardu kodowania koloru spowodowała czarno-biały odbiór w niedostosowanych odbiornikach kolorowych. Niektóre telewizory były przystosowane do odbioru zarówno SECAM jak i PAL co pozwoliło na bezproblemowe przejście do nowego standardu. W wielu przypadkach należało wymienić moduł odpowiedzialny za prawidłowe dekodowanie koloru (tutaj również pojawiły się kolejki i zapisy na najbardziej popularne moduły). Dla niektórych odbiorników dostępne były "podpinki" czyli moduły, które należało podłączyć do obwodów telewizora, często wprowadzając zmiany w jego konstrukcji. Ci którzy nie zdążyli wprowadzić zmian, powrócili na krótki moment do ery telewizji czarno-białej. System PAL D/K przenosił 625 linii obrazu.
Obecnie system PAL D/K w telewizji naziemnej zastąpiony został emisją cyfrową DVB-T, jednak w wielu telewizjach kablowych emisja analogowa nadal jest kontynuowana. Poniżej możecie zobaczyć oryginalny moduł odbiornika SECAM oraz moduł nowszy moduł zamienny pozwalający na odbiór PAL (po prawej).







Odbiorniki telewizyjne (głównie w przypadku odbioru telewizji kablowej) często wymagały dostosowania do odbioru standardu fonii, zwykle wykorzystywane były konwertery fonii lub moduły fonii równoległej, które pozwalały m.in na pogodzenie standardów polskiego OIRT D/K (6.5MHz) w telewizji naziemnej z CCIR B/G (5.5MHz). Fonię równoległą podłączało się do wyjścia głowicy w.cz natomiast wyjście sygnału do filtru SFE, do którego podłączone było wyjście wzmacniacza p.cz. Poniżej możecie zobaczyć typową płytkę fonii równoległej, którą czasem można spotkać zamocowaną gdzieś wewnątrz starszych odbiorników TV.







Stosowane były także moduły dekoderów NICAM, co ciekawe był to cyfrowy standard transmisji dźwięku stereofonicznego w erze telewizji analogowej.
Z cyfrowym kodowaniem danych w sygnale TV mieliśmy także do czynienia przy odbieraniu telegazety.




Na przestrzeni lat zmiany dotyczyły także częstotliwości, na których emitowane były programy TV, wraz z przenoszeniem się stacji na kanały o wyższych częstotliwościach (z VHF do UHF) duże anteny dipolowe były zastępowane m.in antenami Yagi zmieniając wygląd dachów i balkonów na osiedlach. Z czasem popularność zdobyły także szerokopasmowe anteny siatkowe. Również szerokopasmowe anteny logarytmiczne były znacznie rzadziej spotykane.

Czy pamiętasz ciekawe dla Ciebie zmiany, które dotyczyły polskiej telewizji i radia ?
Może napiszesz o nich w tym temacie.

W ramach uzupełnienia. Pierwsze programy na UKF-ie były nadawane na górnym, niepełnym zakresie. Dopiero od początku lat 60-tych zmieniono na dolny.

Jeśli ktoś jest głodny wiedzy - tu dużo szerzej na ten temat: http://radiopolska.pl/historia

A oto co udało mi się przed chwilą, kompletnie przez przypadek, znaleźć: http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty4/0523/Radjo_1924_03.pdf

"Praktyczne uwagi dla kupujących radjoaparaty odbiorcze" są nadal aktualne

Warto też poczytać więcej o radiostacji w Gąbinie: http://www.rcnkonstantynow.pl/

michał_bak wrote:

W ramach uzupełnienia. Pierwsze programy na UKF-ie były nadawane na górnym, niepełnym zakresie. Dopiero od początku lat 60-tych zmieniono na dolny.

Hm, ciekawe czemu....

Dobrze myślisz. Tylko taki był powód

Ciekawe, czyli wygląda na to, że wystartowaliśmy z CCIR aby następnie wdrożyć OIRT oraz ostatecznie przejść na CCIR

Witam.
Spodziewałem się ciekawego artykułu, a otrzymałem kompilację informacji wikipediopodobnych z dodatkowymi błędami merytorycznymi.

Szanowny autorze:
Nad nadawaniem na zakresie UKF w Polsce prace zaczęły się w 1953 roku.
Pierwsze regularne emisje zaczęto nadawać od 1.10.1954 roku w Warszawie na częstotliwości 97,6 MHz.
W latach 50' zresztą powszechnie wykorzystywanym w Europie Zachodniej pasmem było pasmo 87,5-100MHz (a nie jak obecnie do 108).
Gdzieś na przełomie lat 50 i 60, zapadał jednak decyzja o wykorzystywaniu tych samych częstotliwości co za naszą wschodnią granicą, czyli 66-73MHz.
Jak widzisz nie ani jeden ani drugi zakres nie odpowiada OIRTowi czy CCIRowi z lat 90.
Co ciekawe decyzja o przejściu na pasmo "niskie" nie spowodowała zaprzestania testów na paśmie "wysokim". Pod koniec lat 60, prowadzono na paśmie "wysokim" transmisje testowe stereofoniczne.
W tak zwanym międzyczasie postanowiono uporządkować bałagan wynikający z nieco pochopnego ustalenia siatki częstotliwości bez oglądania się na TV (która nadawała od 50MHz) oraz z przyczyn technicznych (stereo), przy okazji poszerzając nieco pasmo, ale to już zupełnie inna historia.
Idąc dalej - w RDSie 57kHz ma podnośna, a nie nośna - różnica mniej więcej taka jak między grzybkiem, a podgrzybkiem.
Zahaczając o Solec Kujawski - aktualnie pracują tam dwie anteny ćwierćfalowe z nadajnikiem o mocy maksymalnej 1200kW (wykorzystywane 1000kW).
I tak dalej i tak dalej.

Ogólnie ciekawy temat, mogło Ci z niego wyjść na prawdę coś cennego, wyszło niestety jak zwykle - ostatnio poziom artykułów na EL spadł makabrycznie.

Informacje które umieściłem dotyczą lat przełomu wieku XX i XXI jakie wskazałem i nie odnoszą się do lat '50 czy '60 XX wieku. Pisałem o tym w czym miałem okazję brać udział jeżeli te informacje dodatkowo pokrywają się z Wikipedią lub innymi źródłami to dobrze, oznacza to że oba źródła są prawidłowe.

Co do OIRT i CCIR jest to dobry punkt odniesienia dla umiejscowienia stosowanych standardów, nie szkodzi że odbiornik radiowy nie pokrywał całości pasma lub nie przydzielano częstotliwości z całego zakresu dla nadajników. Używane urządzenia odbiorcze lub częstotliwość nadajnika można obecnie zaklasyfikować do OIRT lub CCIR.

W materiale chciałem uniknąć suchej kompilacji informacji z różnych źródeł, dlatego napisałem o wydarzeniach w których brałem udział. Na końcu materiału zachęciłem Was do umieszczania innych informacji o historii standardów radia i telewizji w Polsce, licząc na to że pojawią się ciekawe wypowiedzi od osób związanych lub zainteresowanych tymi wydarzeniami.

Tak też się stało, już po kilku godzinach pojawiła się informacja o częstotliwościach jakie wykorzystywano przed latami '60 ubiegłego wieku, pojawiły się linki do materiałów zewnętrznych, następnie zostały sprecyzowane informacje dot. zmian w latach '60 zarówno w odniesieniu do radia i telewizji.
Dzięki, na to liczyłem ! Materiał może być znacznie ciekawszy gdy uzupełni go dyskusja osób "siedzących" w temacie.

Co do RDS racja powinienem użyć sformułowania, podnośna zamiast nośna jest to poprawne określenie. Przy tym skrócie myślowym zgubiła mnie praktyka gdzie mając układ "na stole" po odfiltrowaniu sygnału RDS i podaniu na wejście dekodera, 57kHz jest to dla mnie nic innego jak nośna. Patrząc od strony wytwarzania sygnału użycie sformułowania nośna zamiast podnośna może być drażniące dla praktyka.

Szczegóły są istotne, zwłaszcza dla początkujących osób zdobywających wiedzę w temacie, dlatego warto prostować ew. nieścisłości, forum na to pozwala.

Nie popadajmy jednak w przesadę co do obecnego nadajnika w Solcu Kujawskim świadomie napisałem, że dysponuje mocą 1MW co jest prawdą, nie pisałem 'nadajnik o mocy maksymalnej 1.2MW' oraz zrezygnowałem z opisywania szczegółów jego konstrukcji gdyż znam ją tylko z papieru i nie było to tematem głównym. Swoją drogą opis konstrukcji zarówno obecnie pracującego nadajnika w Solcu Kujawskim jak i wcześniejszego w Gąbinie, który uległ katastrofie, byłby ciekawym materiałem na odrębny artykuł.

Cóż nie wszystkich da się zadowolić umieszczonym materiałem, dla jednych będzie zbyt obszerny dla innych mało szczegółowy. Dla mnie osobiście formuła forum przy umieszczaniu artykułów jest bardzo ciekawa. Artykuł nie kończy się na kropce postawionej przez autora, tylko może rozwijać się dalej dzięki udziałowi osób mających wiedzę lub pytania w temacie.

Na elektroda.pl trafiam zarówno na ciekawe artykuły jak i ciekawe dyskusje pod artykułem, które uzupełniają jego treść a czasem są ciekawsze od samego artykułu.

Co do poziomu materiałów, zachęcam każdego kto ma coś ciekawego do przekazania aby umieścił te informacje w ramach artykułu. W dyskusji pod artykułem można dowiedzieć się wiele i zweryfikować swoje dane, jest to bardzo cenne gdyż nie myli się tylko ten kto nic nie robi...

Panowie a co z nadajnikami na średnich czy krótkich ? Ile ich było itd... ani wzmianki o tych zakresach...

Niestety nie mam rzetelnych danych o nadajnikach średnio i krótkofalowych, warto by było dodać te informacje,
tutaj znalazłem wykaz obiektów nadawczych:
http://www.polskaam.radiopolska.pl/obiekty.htm
Przy okazji dostępny jest opis pomysłu na reaktywację lokalnych stacji średniofalowych o niewielkich mocach rzędu 800W:
http://www.polskaam.radiopolska.pl/tr.htm