Prosta konstrukcja 2D w obudowie zamkniętej z ukłonem w kierunku lat 70 tych zeszłego wieku ale na nowoczesnych głośnikach i pozbawiona większości wad towarzyszących wielu zabytkom audio z tego okresu.
Moja motywacja
Z różnych powodów vintage jest ostatnio coraz bardziej popularny, ja sam miło wspominam lata gdy będąc nastolatkiem zakradałem się po szkole i pod nieobecność rodziców katowałem Amatora stereo i ZGC 15 zieloną płyta Perfectu, Republiką, UFO, Toto czy REO Speedwagon.
Katowałem tak dokładnie, że pożegnałem oba UL1405 i potem w obawie przed niezadowoleniem Taty ukradkiem naprawiałem końcówki, wstawiając jedyne wówczas dostępne UL1403
. Cóż, strasznej jakości był ten sprzęt dla każdego Kowalskiego z epoki Gierka ale niemniej jednak został mi pewien sentyment do tego specyficznego brzmienia...
Założenia
Budując vintage przyjąłem pewne założenia. Pewnych rzeczy nie da się już zawrócić, wiedza odnośnie akustyki jest dzisiaj inna, postanowiłem, że w pewnych aspektach cofać się nie będę.
Wystające boczki obudowy typowe dla konstrukcji z lat 70 tych, szkodliwe ze względu na dyfrakcje postanowiłem zachować. Natomiast w kontraście do wielu konstrukcji z tamtego okresu osie akustyczne głośników są możliwie zbliżone.
Przyjąłem układ 2D, ze względu na to, że nie wiedziałem co z tego ostatecznie wyjdzie, więc postanowiłem ograniczyć koszt i pracochłonność projektu.
Trochę kłopotu miałem z wyborem głośników. Dzisiaj praktycznie nie produkuje się niczego co przypominało by czysto celulozowe głośniki z lat 70 tych. Niemniej po dłuższych poszukiwaniach znalazłem Visaton W 170, głośnik pozycjonowany przez producenta jako zamiennik uszkodzonych głośników ewentualnie car - audio. Moim zdaniem, z moim pomiarów i odsłuchów to bardzo odważne określenie ale o tym później.
Do pary wybrałem nowy STX T.10.150.8.MSX, miękka jedwabna kopułka z plastikowym koszem i dopracowanym układem magnetycznym, pierścień Faradaya plus komora rezonansowa.
Wpasowuje się on w charakter zestawu, kopułki takie istniały już w latach 70 tych patrz monitor BBC LS3.
Wykończenie, oczywiście lakierowany fornir w stylu Gierka.
Ach, najważniejsze, zapomniałbym, obudowa typu zamkniętego o dość dużej pojemności netto (prawie 25L).
Tak to wygląda:
Obudowa
Przedni panel wykonany z barwionego w masie na czarno MDF. Całość oklejona fornirem od ClassicVeener Drzewo Sandałowe DS – X04/SP. Ścianki od wewnątrz wyłożone gąbką 25mm. Do wysokości głośnika niskotonowego obudowa wypełniona poduszkami z pociętej na małe kawałki gąbki zamkniętej w poszewki z owaty tapicerskiej 10mm.
Zwrotnica
Nie to nie jest schemat jakiegoś wunderwaffe, tak, to jest schemat zwrotnicy tego zestawu. Niestety woofer jest wyjątkowo trudny, krzyczy średnicą już na diagramach pomiarów na stronie producenta. Bardzo trudno się z nim pracuje. Wymaga dość silnego tłumienia w średnicy a na koniec zostaje lokalny szczyt przy 500Hz mocno psujący ogólne wrażenie. Niestety musiałem poświęcić łatwy przebieg impedancji i zastosować pułapkę selektywną dla tego zakresu. Naprawdę nie wiem jak Visaton może rekomendować ten głośnik jako "zastępczy".
Ten głośnik naprawdę jest specyficzny, osobiście bardziej bym widział go jako głośnik do małego pieca gitarowego (o tym zresztą również później).
Tweeter sam w sobie jest dużo łatwiejszy, niestety nie w tej aplikacji. Wystające ścianki wprowadzały olbrzymie odbicia, które musiałem tłumić u źródła dodając kojoną pułapkę. Ostatecznie oczywiście jak każdy miękka kopułka posiada ona swój nietłumiony breakup w paśmie słyszalnym. Więc i tutaj pojawiła się kolejna pułapka. Ostatecznie zwrotnica jest mocno rozbudowana a całość ma impedancje znamionową 4ohm a nie 8 jak wskazywała by impedancja samych zastosowanych głośników.
Reasumując, cała praca nad zwrotnicą to była walka o utrzymanie w ryzach wrzeszczącej, prosto w twarz średnicy, Udało mi się ją opanować ale nadal jest ona dominującym akcentem tego głośnika. Poniżej symulacja, przebieg jest rozsądne płaski, wysokie tony padają nieco w wartościach średnich co jest zabiegiem celowym.
W zwrotnicy wszystkie kondensatory oprócz C11 i C12 są foliowe na przynajmniej 250V. C11 i C12 to kondensatory bipolarne elektrolityczne. Cewka L3 rdzeniowa dla obniżenia kosztów.
Pomiary
Pomiar przestrajaną sinusoidą, time gate, 1m w osi tweetera:
Głośniki grają w fazie grając na wspólne pasmo, częstotliwość cięcia nieco ponad 2kHz.
Uważajcie o co prosicie bo możecie to dostać
Efekty są dość specyficzne i mocno odmienne od tego jak gra większości współczesnych głośników. Po pierwsze ilość i zejście basu. Basu jest stosunkowo niedużo. Podobną ilość basu są w stanie wygenerować kolumny o 1/3 pojemności co mój projekt, ale z układem BR. Zejście też nie jest jakieś bardzo duże. Mimo prawie 25L obudowy cz. rezonansowa to raptem 85Hz. Do tego dość szczupłego basu dopasowałem wolumen wysokich tonów wygaszając je nieco. Na zasadzie, niech się cała perkusja ze stopą i blachami schowa się z tyłu.
Te kolumny zdecydowanie te kolumny żyją średnicą.
Natomiast co można dobrego powiedzieć o basie. Czytelność i impuls. W jednym z nagrań ze zdumieniem odkryłem, że realizator dał rewerb na stopę perkusji. Lata słucham tego kawałka, pierwszy raz sobie to uświadomiłem. Zdaje sobie sprawę, że dla pewnych osób taki lekki, konturowy, szybki i bardzo czytelny ale pozbawiony oddechu smoka bas będzie nie do przyjęcia. Ale jeśli ucho się przyzwyczai do takiej prezentacji to powrót do zwyczajnych kolumn BR może się okazać niemożliwy. Generalnie nie ma w tych kolumnach zejścia ale za to gitara basowa czy kontrabas błyszczą rytmem, i tempem.
Dalej średnica, jest bardzo gitarowa, wychodzi do przodu jak i z wokalem tak i gitarą elektryczną. Jak pisałem powyżej, większość prac nad zwrotnicą spędziłem na poprawianiu tłumienia woofera w średnim paśmie by nie wrzeszczał do bólu głowy słuchacza.
Tweeter od STX, kosztujący nieco ponad 60PLN jest tutaj czarnym koniem, znakomicie integruje się ze średnicą, jest nieco mniej piaszczysty niż poliwęglanowi starsi bracia od STX. Góra jest dość detaliczna i potrafi się zaiskrzyć detalem i metalicznością. Jak za 60 PLN to naprawdę bardzo dobrze. Mój nowy tani ulubiony tweeter. Górę trochę wycofałem do pary z lekkim basem. Z założenia chciałem mieć balans na obu skrajach pasma, ewentualnie dobrym pomysłem jest użycie o zgrozo(!) regulatorów barwy dźwięku zamiast trybu direct. Dla mnie osobiście największą przyjemnością jest odsłuch gdy ustawie +2 db lub +3db korekcji barwy na moim NAD 306 dla wysokich i niskich tonów.
Reasumując dostałem to co chciałem. Aczkolwiek ostatecznie byłem sam zaskoczony jak bardzo efekt końcowy jest zgodny z tym co być może pamiętamy z dawnych czasów. Wielkie kolumny z ograniczoną rozpiętością pasma, w wielkiej obudowie z charakterystycznym skompresowanym, ale jednocześnie szybkim i rześkim brzemieniem. Kolumny wymagające wsparcia przez elektronikę by zaakcentować skraje pasma, jednocześnie z niewielką obciążalnością mocą.
Niemniej dają wielką frajdę z odsłuchu nagrań rhythm and blues czy gitarowego rocka. Powrót do płyty Karate Breakout, ach...
Co do sceny to wszystko jest w porządku a nawet dobrze. Cięcie jest nisko więc większość roboty robi tweeter a zwrotnica trzyma zgranie fazowe gdy oba głośniki grają na wspólne pasmo.
Co jeszcze zostaje? Jak będzie czas, zdrowie i pieniądze to może zrobię w przyszłym roku zestaw 2.5D będący rozwinięciem tego projektu.
Cool? Ranking DIY
