Poradnik ten przydać się może nie tylko szkołom pragnącym skorzystać z programu Laboratoria Przyszłości MEiN, ale też ludziom chcącym zorganizować profesjonalne studio fotograficzne i filmowe.
W doborze sprzętu kierowałem się następującymi kryteriami:
1. Uniwersalność.
Fotografia i film to sztuki pokrewne. Zatem nasz zestaw powinien to odzwierciedlać i nadawać się zarówno do robienia zdjęć, jak i kręcenia filmów. Na szczęście większość produktów dostępnych na rynku spełnia te kryteria.
2. Dobry stosunek ceny do możliwości.
Nie potrzeba topowego sprzętu, by uzyskać doskonałe rezultaty. Lepiej wybrać coś tańszego, a zaoszczędzone pieniądze wydać na dodatkowe wyposażenie. Ponadto wiele bardzo zaawansowanych funkcji jest używana tak rzadko, że nie ma sensu za nie dopłacać ekstra.
3. Trwałość.
Nie sądzę, by w ramach Laboratoriów Przyszłości MEiN szkoły mogły wymieniać wyposażenie co rok. Zatem sprzęt powinien być trwały, Elementy zestawu najbardziej narażone na zniszczenie w kontakcie z uczniami powinny zaś być na tyle tanie, by dało się je wymienić bez dofinansowania ze strony państwa.
Rekomendować będę tylko sprzęt nowy, nienajtańszy. Rekomendacje odnośnie sprzętu "budżetowego" znajdą się w moim poradniku dla elektrodowiczów.
Aparat cyfrowy
Jaki typ i markę wybrać?
Aparaty występują w trzech podstawowych typach: lustrzanki, bezlusterkowce i kompakty. Uważam, iż do zastosowań w ramach Laboratorium Przyszłości spokojnie można zrezygnować z lustrzanek. Mechanizm lustra jest mniej trwały i mniej odporny na stresy mechaniczne, niż mechanizm migawki. Mechanizm typowej lustrzanki ma średnią żywotność określoną na 50 do 100 tysięcy zdjęć. Tymczasem mechanizm migawki zarówno w bezlusterkowcu, jak i w lustrzance ma średnią żywotność na poziomie 200-400 tysięcy zdjęć. Ponadto obecnie lustrzanki i bezlusterkowce oferują niemal identyczne możliwości.
Spośród aparatów kompaktowych mogę z czystym sumieniem polecić tylko lepsze modele "dziecięce" z myślą o młodszych klasach. Oferują one parametry pod każdym względem gorsze od modeli "dorosłych", ale są zbudowane dużo solidniej i lepiej znoszą złe traktowanie ze strony dzieci. Z kolei modele "dorosłe" w większości przypadków są zbyt ograniczone funkcjonalnie, by się nadawały do czegokolwiek. Rekompensują to często niską ceną. Modele funkcjonalnie bogate za to kosztują tyle, co podobne modele bezlusterkowców. Dlatego nie będę podawał przykładów.
Odnośnie marek, to zalecam skupić się na głównych graczach: Canon, Nikon, Sony, Fujifilm, Olympus, Panasonic.
Rekomendacje
Zalecam kupowanie zestawu korpus + obiektyw. Obiektywy "kitowe" wbrew opinii niektórych fotosnobów są całkiem dobrej jakości i dość uniwersalne.
Sony od lat produkuje bardzo przyzwoite aparaty bezlusterkowe serii Alpha. Z bieżących modeli rekomenduję A6300, A6500, A6400, A7II, A7R II, A7S II i A7III. Aparaty te kosztują od około 4500 złotych do ponad 9000 złotych. W koszt wliczony jest oczywiście obiektyw. Polecam je ze względu na posiadanie gniazda mikrofonowego, co jest bardzo przydatne przy nagrywaniu filmów. Droższe i nowsze modele mają też stabilizację obrazu w korpusie (IBIS), co pozwala łatwiej wykorzystywać dostępne na rynku obiektywy manualne bez wbudowanej stabilizacji, które są tańsze.
Canon ma w swojej ofercie kilka aparatów serii EOS M w cenach zdecydowanie atrakcyjniejszych. EOS M50 Mark II kosztuje trochę ponad 2800 złotych. Aparat posiada wejście mikrofonowe. Canon generalnie produkuje dobre aparaty i mocno ściga się z Sony o palmę pierwszeństwa, co czyni jego ofertę korzystną.
Jeśli jednak Laboratorium Przyszłości chciałoby iść w stronę filmu, to w cenie średniego modelu Sony warto kupić kamerę Blackmagic Design Pocket Cinema 4K. Wygląda jak bezlusterkowiec i potrafi robić przyzwoite zdjęcia, ale jej przeznaczeniem jest kręcenie filmów, i pod tym kątem jest zbudowana. Wadą jest brak obiektywu w zestawie. Co więcej, trzeba użyć obiektywów innych firm, głównie w systemie MFT. Do tego Pocket Cinema 4K nie ma bardzo użytecznego dla początkujących trybu "Continous AF" czyli automatycznej regulacji ostrości w czasie rzeczywistym. Ale to sprzęt przeznaczony dla profesjonalistów, którzy nie używają trybów AF i ostrość regulują ręcznie. Za to jakość nagrań jest na poziomie profesjonalnych kamer filmowych kosztujących kilka(naście) razy więcej.
Obiektywy
Czy potrzeba dokupywać dodatkowe obiektywy?
To zależy od poziomu ambicji szkoły. Aparat z podstawowym obiektywem "kitowym" wystarczy do opanowania podstaw fotografii i sztuki filmowej. Ale nie wszystko da się zrobić tym podstawowym obiektywem. Dlatego warto rozważyć rozbudowę zestawu. Oczywiście to drastycznie podniesie koszty całej zabawy, ale z drugiej strony obiektywy zostają na lata, i nie tracą na wartości. Zwłaszcza manualne.
Jakie są typy i marki obiektywów?
Obiektywy można podzielić na dwa podstawowe typy: stałoogniskowe i zmiennoogniskowe. Dalej można je podzielić na manualne oraz na współpracujące z autofokusem (i zdalnym zoomem dla obiektywów zmiennoogniskowych). Ponadto mogą mieć też wbudowaną stabilizację obrazu. Generalnie obiektywy w pełni mechaniczne są najtańsze, ale to oznacza konieczność ręcznego łapania ostrości, jak w tradycyjnej fotografii analogowej. W pełni zmotoryzowane obiektywy zmiennoogniskowe o stałej przesłonie (przesłona nie zmienia się wraz ze wzrostem długości ogniskowej) będą kosztowniejsze, zwłaszcza jeśli będą to obiektywy o długości ogniskowej do 400, 600 czy 1000mm. Jeden taki obiektyw może spokojnie kosztować tyle, co średniej klasy samochód.
Każdy producent aparatów ma w swojej ofercie przynajmniej kilka, jeśli nie kilkadziesiąt obiektywów. Z reguły posiadają wbudowaną stabilizację obrazu i współpracują z AF. Za to ceny ich bywają czasami nieznacznie wyższe, niż ceny obiektywów innych producentów.
Do wyboru mamy teżnastępujących producentów specjalizujacych się głównie w obiektywach:
- Sigma;
- Tamron;
- 7Artisans;
- Samyang / Rokinon;
- Tokina;
- Zeiss;
Jakie obiektywy wybrać?
Przy wyborze obiektywu należy kierować się wielkością sensora w wybranym aparacie, gdyż to decyduje o faktycznej ogniskowej obiektywu. Większość obiektywów ma podane ogniskowe dla sensorów pełnoklatkowych, choć czasami producenci podają ogniskowe dla konkretnego rozmiaru sensora. Warto na to zwrócić uwagę. W poniższej tabeli ułożyłem zalecane ogniskowe dla trzech rozmiarów sensorów: pełnej klatki, APS-C i micro4/3. Wartość dla pełnej klatki to wartość referencyjna, pozostałe zaś to odpowiedniki dające takie samo pole widzenia (obliczone ze współczynnika redukcji (Crop Factor)). Lista jest w kolejności przydatności. Nie uwzględniam obiektywów "kitowych".
| Pełna klatka | APS-C | micro4/3 | Przeznaczenie: |
| 85-135mm | 55-90mm | 40-70mm | Do portretów i fotografii ulicznej |
| 55mm | 35mm | 27mm | Portrety, fotografia uliczna (im bardziej otwarta przesłona, tym lepiej) |
| 25mm, 35mm | 16mm, 24mm | 12mm, 18mm | Krajobrazy, architektura, portrety zbiorowe |
| 70-300mm | 55-200mm | 40-150mm | Sporty, dzikie zwierzęt |
Jeśli idzie o ceny, to rozpiętość cenowa jest od mniej niż tysiąca złotych do sześciu tysięcy złotych za sztukę, ze średnią w okolicy 1500-3000PLN.
Do listy można by dodać obiektyw makro, ale jest nieco tańsze rozwiązanie, które działa prawie tak samo dobrze. Będzie o nim poniżej.
Akcesoria do aparatu
Statyw(-y)
Spokojnie można sobie odpuścić wszelkie statywy budżetowe, jak Camrock TC63. Co dobre dla amatora jest kompletną pomyłką w środowisku szkolnym. Dlatego będę się tu kierował rekomendacjami profesjonalistów.
Na początek relatywnie tani statyw: Manfrotto MH290 XTRA z głowicą MH804-3W. Taki zestaw kosztuje około 700PLN i ma nośność do 5kg. Do tego warto dokupić głowicę przeznaczoną do filmowania Manfrotto MVH500A za kolejne ~600PLN.
Za trochę więcej można wybrać model w rodzaju Manfrotto MF190 XPRO3-3W z bardzo dobrą głowicą fotograficzną Statyw w cenie około 950PLN oferuje udźwig do 6kg oraz możliwość wysunięcia kolumny i pochylenia w bok, co przyda się do zdjęć makro. Do kompletu warto dodać głowicę Manfrotto MVH502AH za około 800-1200PLN, albo droższą MVH504XAH za około 1700PLN. Można też użyć wspomnianej wyżej głowicy MVH500A.
Oczywiście producentów statywów jest dużo więcej, ale przy zbliżonych cenach oferują zbliżone parametry, więc nie ma sensu wymieniać ich wszystkich.
Należy zakupić tyle statywów, ile aparatów. Ważne też, by mieć przynajmniej jedną głowicę video dla młodocianych filmowców.
Stabilizatory i gimballe
W fotografii są zupełnie niepotrzebne. Ale przy produkcji filmowej bez stabilizatora nie da się nakręcić żadnej sceny, gdzie kamera porusza się wraz z aktorami.
Stabilizatory można podzielić na pasywne (mechaniczne) i aktywne (elektryczne/elektroniczne). Stabilizatory elektroniczne, czyli gimbale, mogą kosztować od tysiąca złotych wzwyż. DJI Ronin S2 z zestawem akcesoriów kosztuje ponad 3500 złotych, ale warty jest tej ceny. Za mniej można kupić na przykład Feyiou Tech AK2000S czy starsze modele z seri DJI Ronin.
Rozwiązania czysto mechaniczne są dużo tańsze. I tak stabilizator Flycam VS-60N o nośności do 3kg kosztuje około 200PLN. Ale wariant profesjonalny, czyli Glidecam XR-PRO kosztuje około 1350 złotych, czyli w cenie tańszego gimbala. Za to takie stabilizatory wymagają więcej umiejętności i "zabawy" ze strony operatora. Do tego nawet zmiana ogniskowej w kitowym obiektywie skończy się potrzebą doregulowania balansu stabilizatora - tego problemu nie mają gimbale. Za to gimbale mają ograniczenia pod kątem ciężaru aparatu - w przypadku stabilizatorów pasywnych limit wagowy jest 2-3 razy wyższy.
Niekiedy można się bez nich obejść, po prostu wykorzystując statyw w sposób nie do końca zgodny z przeznaczeniem. Na przykład można wysunąć kolumnę statywu i rozłożyć nogi na boki. Następnie obejmuje się kolumnę jedną ręką tak, by podstawa głowicy mogła się opierać o dłoń. Nogi można dociążyć woreczkami z piaskiem, co poprawi stabilność. Takich sztuczek jest więcej. Można też zbudować własny stabilizator (jako projekt dla Laboratorium Przyszłości), zarówno pasywny (oparty na przeciwwagach) jak i aktywny (moduł żyroskopu/akcelerometru + kilka silników krokowych + Arduino).
Baterie, ładowarki, zasilacze
Aparaty bezlusterkowe często mają baterie o raczej małej pojemności. Dlatego warto mieć dodatkowy akumulator i zewnętrzną ładowarkę do niego (zwłaszcza jeśli nie ma jej w zestawie i akumulator jest ładowany w aparacie). Zwykle to wydatek kilkuset złotych za zestaw od producenta aparatu.
Czasem można zasilać aparat przez gniazdo USB (jeśli ustawienia na to pozwalają), do czego wystarczy zwykły powerbank o przyzwoitej jakości albo zasilacz dołączony do aparatu. Alternatywną opcją jest specjalna "fałszywa" bateria z przewodem, który można wyprowadzić przez wycięcie w klapce do zewnętrznej baterii, zwykle w formacie Sony NP-F. Baterie te, zależnie od modelu, oferują znaczne pojemności, co przekłada się na wiele godzin ciągłej pracy. Akumulatory te wykorzystamy też przy oświetleniu, o czym będzie niżej.
Karty pamięci, czytniki, banki na zdjęcia
Zalecam kupienie kilku kart pamięci o pojemności do 128GB, markowych i przeznaczonych do pracy z aparatami i kamerami. Karty pamięci będą jedną z tych rzeczy, które trzeba będzie wymieniać - przy intensywnym używaniu dość szybko "padają".
Zewnętrzny bank pamięci, który pozwala automatycznie skopiować zawartość karty na wbudowany dysk SSD/HDD jest fajną opcją, ale nie jest koniecznością. Warto za to kupić szybki czytnik kart pamięci pod USB 3.0.
Filtry
Producenci aparatów i obiektywów oferują często własne filtry, ale te mogą być droższe i gorsze od alternatyw. Lepiej kupić filtry od producentów się w nich specjalizujących, jak Hoya, B+W, Kenko czy Marumi.
Każdy obiektyw powinien mieć założony na stałe filtr UV. Filtr ten "odmgli" zdjęcia plenerowe w szerokim planie, poprawi wygląd nieba i dodatkowo będzie chronić przednią soczewkę obiektywu przed uszkodzeniami. Filtry Hoya HMC i Super HMC oferują świetną jakość w przystępnej cenie.
Filtry polaryzacyjne przydają się, gdy trzeba wyeliminować niechciane odbicia w szybach czy w wodzie. Tutaj polecam filtry Marumi SuperDHG i Exus.
Filtry ND przydają się wtedy, gdy chcemy zachować szeroko otwartą przysłonę przy zbyt ostrym świetle. Takie sytuacje zdarzają się głównie w plenerze.
Pierścienie pośrednie
Są to specjalne pierścienie, które odsuwają obiektyw od korpusu aparatu, przesuwając przy tym płaszczyznę ostrości bliżej obiektywu. To właśnie jest sposób na robienie zdjęć makro bez dokupywania obiektywu makro.
Jedynym kryterium wyboru pierścieni pośrednich do danego aparatu jest obecność styków do przekazywania sygnałów z korpusu do obiektywu. Wybrany zestaw pierścieni powinien mieć te styki. Oczywiście, to kosztuje ekstra, ale czyni pierścienie i obiektywy o wiele bardziej użytecznymi.
Lampa błyskowa
Wiele aparatów ma wbudowaną lampę błyskową, ale ponieważ jest ona blisko obiektywu i wycelowana do przodu, zdjęcia z jej użyciem będą płaskie i nieładne. Dlatego warto jest mieć zewnętrzną lampę błyskową, którą da się ustawić niezależnie od aparatu. Każdy producent aparatów ma swoje lampy błyskowe, i są one generalnie dobre. Na nową lampę wydamy od 300 do 800 złotych. Do tego warto dokupić kabel synchronizacyjny i adapter na "gorącą stopkę" by lampa nie musiała być montowana na aparacie. Niektóre lampy mogą mieć te elementy w zestawie.
Inne akcesoria
Mikrofon
Niezbędny dodatek przy kręceniu filmów. O ile złą jakość obrazu da się przeboleć, o tyle oglądanie filmu ze słabym, dudniącym i zaszumionym dźwiękiem jest wyjątkowo męczące. Dlatego zewnętrzny mikrofon to konieczność.
Użyteczne dla filmu mikrofony można podzielić na trzy typy: krawatowe, trzymane w ręku lub do montażu przy aparacie lub nad aktorami.
Mikrofony krawatowe (lavalier) sprawdzą się tam, gdzie nagrywać będziemy tzw. "gadające głowy": wszelkiej maści wywiady, dokumenty, talk show i tym podobne. Często można kupić zestaw zawierający dwa mikrofony i mikser, ewentualnie wariant bezprzewodowy. Są to zawsze mikrofony pojemnościowe, elektretowe.
Mikrofony trzymane w dłoni, które ja nazywam reporterskimi, zwykle pojemnościowe lub dynamiczne przydają się do nagrywania wywiadów i ankiet "w plenerze". Mikrofon dynamiczny pozwala też nagrywać występy wokalne i instrumentalne z dobrą jakością dźwięku. Nadają się też do nagrywania dubbingu i komentarzy do filmów. Mikrofony te mogą wymagać dodatkowego przedwzmacniacza.
Mikrofony o mocno kierunkowej charakterystyce (nazywane po angielsku "shotgun microphone"), wyglądające jak dłuższe rurki z naciętymi rowkami na bokach, nadają się świetnie do produkcji filmowej. Tradycyjnie mikrofon taki przyczepia się do długiego kija przykręconego do statywu. Operator kija umieszcza mikrofon nad głowami aktorów - dzięki kierunkowej charakterystyce odgłosy z planu nie będą łapane. Zarówno operator kamery, jak i mikrofonu starają się go utrzymać poza kadrem. Nie zawsze się to udaje.
Mikrofon ten można też umocować do aparatu zarówno do "gorącej stopy", jak i z pomocą dodatkowych akcesoriów montażowych. Mikrofon tak umocowany będzie "słyszał" wszystko, co jest w kadrze. Takie rozwiązanie zalecane jest raczej do vlogów czy innych nagrań w formacie "gadających głów", gdzie w tle nie będzie żadnych źródeł niechcianych dźwięków.
Co do marek i modeli, to mógłbym wskazać topowe mikrofony w cenach przekraczających nieraz cenę nowego obiektywu. Zamiast tego jednak sugeruję rzucić okiem na ofertę firmy Audio-Technica. Są atrakcyjne cenowo, a przy tym całkiem dobrej jakości.
Dodatkowo warto dokupić przedłużacz do kabla mikrofonowego dobrej jakości.
Rejestrator dźwięku
Jeśli aparat nie ma wejścia mikrofonowego, to należy użyć zewnętrznego rejestratora dźwięku i dokonać synchronizacji w postprodukcji. Do rejestracji można użyć laptopa, ale gotowe rejestratory są wygodniejsze.
Jedynym, godnym polecenia sprzętem są rejestratory Zoom serii H: od H1n po H8. Ale biorąc pod uwagę ceny, to sugeruję jednak kupić aparat z gniazdem mikrofonu zewnętrznego.
Światło
Standardowy zestaw filmowo-fotograficzny wymaga trzech źródeł światła: kluczowego, wypełniającego i kontrowego. Światło kluczowe oświetla obiekt, na przykład człowieka, najsilniejszym strumieniem, jest skierowane pod kątem 15-60 stopni od osi obiektywu, by tworzyć wysokie kontrasty i światłocień. Światło wypełniające jest słabsze, o wiele bardziej rozproszone i znajduje się po przeciwnej stronie osi obiektywu. Jego zadaniem jest rozjaśnienie zbyt mrocznych cieni. Światło kontrujące znajduje się za obiektem, zwykle na wprost światła wypełniającego. Doświetla tył obiektu by wydobyć go bardziej z tła. Ponieważ zwykle naszym obiektem będzie aktor/model, to światło kontrujące doświetli i wydobędzie kontur włosów. Czasem może się też przydać czwarte światło, skierowane na tło. Poniżej ilustracje przedstawiają ustawienia dla trzech i czterech świateł:
Ważnym aspektem w doborze świateł jest temperatura światła. Rekomenduję kupno lamp, które pozwalają na jej regulację. Jako kompromis między ceną, a jakością sugeruję lampy marki Yongnuo.
Do roli światła kluczowego sprawdzi się lampa Yongnuo YN600 3200-5600K. Można kupić większe modele, ale moim zdaniem to nie jest konieczne.
W roli światła wypełniającego i konturowego mogą się sprawdzić dwie lampy Yongnuo YN-300 III. Tańszy model YN-300 Air nie ma skrzydeł ograniczających kierunek świecenia, co moim zdaniem jest wadą.
Jako doświetlenie tła sugerowałbym lampy RGB: YN-60 albo YN-300 Air II.
Statywy do lamp
Statywy do lamp są relatywnie tanie. Dobrej jakości modele kosztują w granicach stu złotych. Warto też dodać kilka "uchwytów biurkowych", które można przykręcić nie tylko do biurka, ale też do innych elementów wystroju wnętrza. Lampy Yongnuo w zestawie mają stojaki do postawienia na blacie, ale z doświadczenia z lampą YN-300 III wiem, że nie są one zbyt stabilne.
Zasilanie do lamp
Do wyboru są albo zasilacze sieciowe, albo akumulatory w rozmiarze Sony NP-F. Zestaw czterech baterii + ładowarka może nas kosztować w granich 500 złotych. Jeśli jednak nie planujemy pracy w plenerze wieczorową porą, to można zrezygnować z zasilania bateryjnego i kupić po prostu cztery zasilacze o odpowiedniej wydajności prądowej. Lampa podłączona do zasilacza nie będzie ładować akumulatora.
Alternatywą dla komercyjnych akumulatorów jest zbudowanie przez uczniów prostego kabla z przetwornicą obniżającą (lampy pracują z napięcie 8-12V) i zasilenie lampy z akumulatora żelowego lub samochodowego.
Blendy
Inaczej pisząc płachty lub panele odbijające światło lub je pochłaniające. Zestawy blend można kupić już za kilkadziesiąt złotych. Można też je wykonać samemu - nada się do tego tył od starej szafki lub szafy. Na stronę gładką naklejamy folię aluminiową albo mylarowy koc ratunkowy srebrną stroną do zewnątrz. Drugą stronę malujemy białą lub czarną, matową farbą. Blenda biała odbije i rozproszy światło, czarna je pochłonie.
Tła fotograficzne i "green screen"
Tła fotograficzne generalnie są dość tanie - można je kupować w miarę potrzeb. Poza samymi tłami potrzebny jest też sposób na ich zawieszenie. Służą do tego specjalne statywy sprzedawane w parach. Można też przyczepić poziomy wałek do ściany, a tła przyczepiać do niego klipsami. Wersja ze statywami jednak będzie bardziej mobilna.
Green screen, czyli zielony ekran, krytyczny dla techniki chroma key, można kupić w formie rolki materiału, podobnej do teł fotograficznych, ale występuje też jako tło papierowe i farba. Zatem można pomalować jedną ścianę pracowni na zielono farbą typu green screen oraz zamontowanie stałego oświetlenia, gdyż bez solidnego oświetlenia takiej ściany kluczowanie osób i przedmiotów z tła może być trudne i wymagać poklatkowej rotoskopii.
Warto też mieć jedną ścianę w kolorze białym - oświetlona z pomocą lampy RGB albo projektora multimedialnego może stać się efektownym i efektywnym tłem filmowym i fotograficznym.
Sprzęt komputerowy i oprogramowanie
Komputer
Potrzebny będzie komputer stacjonarny spełniający następujące kryteria:
- średniej klasy procesor, tu wybór dowolny;
- karta graficzna na GeForce GTX lub RTX, albo profesjonalna karta graficzna przeznaczona do obróbki grafiki i video;
- przynajmniej 16GB pamięci RAM, lepiej 64GB;
- dysk SSD na system i oprogramowanie, dysk sSD na pamięć podręczną, kilka dysków HDD na pliki;
- nagrywarka BluRay;
- dobrej klasy monitor.
Sprzęt komputerowy zmienia się tak szybko, że nie ma sensu podawać konkretnej konfiguracji. Ale im potężniejsza "bestia", tym lepiej.
Długoterminowe przechowywanie danych
Tu do wyboru są albo macierze RAID/SAS, albo napędy i taśmy LTO. Osobiście skłaniam się do tej drugiej opcji. Bieżące projekty można trzymać na komputerze, a zakończone archiwizować na taśmach partiami.
Oprogramowanie
Kiedyś poleciłbym kupienie licencji na oprogramowania Adobe, ale zmienili model na "oprogramowanie jako usługa", co jest wyjątkowo kosztowną opcją. Dlatego polecam następujące, darmowe programy:
- GIMP;
- RawTherapee albo darktable;
- Inkscape;
- Audacity;
- Blender;
- Blackmagic Design DaVinci Resolve.
Szczególnie ten ostatni program zasługuje na uwagę. Jest to w pełni profesjonalne oprogramowanie do montażu filmów, edycji ścieżki dźwiękowej i tworzenia efektów specjalnych. Wersja podstawowa jest całkowicie darmowa, także dla studiów filmowych. Wersja płatna oferuje dodatkowe, bardzo przydatne w profesjonalnym świecie, funkcje. Licencja jest dożywotnia i zawiera dożywotnie aktualizacje.
To tyle ode mnie. Mam nadzieję, że ten skromny przewodnik będzie pomocny. Jeśli macie jakieś sugestie, propozycje, albo dobre alternatywy do moich wyborów - piszcie!
Cool? Ranking DIY
,
